T.C Gümrük ve Ticaret Bakanlığı
1WQPJ6Jax
1WQPJ6Jax
- No tags were found...
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
A h i l i k<br />
A n s i k l o p e d i s i<br />
100<br />
Timur’un İzmir kuşatması esnasında Süleyman’a<br />
Boğaz’ın öte yakasındaki topraklar üzerinde<br />
hâkimiyetini belirleyen bir yarlık <strong>ve</strong>rildi.<br />
Kütahya’ya görüşmek üzere çağrılan Mehmed ise<br />
bu emre itaat etmeyerek Tokat <strong>ve</strong> Amasya bölgesindeki<br />
Türkmen beyleri <strong>ve</strong> diğer sosyal sınıflarla<br />
uzlaşma sağladı. Bu mahalli hanedanların kontrolündeki<br />
Türkmen, Tatar kuv<strong>ve</strong>tleri ile diğer sosyal<br />
sınıf ki ahiliğin seyfiye unsurlarını oluşturan<br />
timar erbabı Mehmed’in ordusunda önemli güç<br />
oluşturuyorlardı. 816’da (1413)Musa’ya karşı<br />
olan savaşta yanında Tatar <strong>ve</strong> Türkmen güçleri<br />
ile seyfî Ahi unsurları vardı. Diğer yandan Ankara<br />
Savaşı’ndan sonra Timur’un hükümranlığını kabul<br />
eden Kara Devletşah, Kubadoğlu, Mezid Bey<br />
<strong>ve</strong> Taşan ailesi gibi yerel hanedanlar I. Mehmed’in<br />
de Timur’un hükümdarlığını kabul etmesi ile Osmanlı<br />
sistemi içine dahil oldular. Bütün bu askerî<br />
<strong>ve</strong> siyasî gelişmeler, Çelebi Mehmed’in Tokat <strong>ve</strong><br />
Amasya bölgesindeki hükümranlığını meşrulaştırdı.<br />
İşte bu sosyal sınıf <strong>ve</strong> güç mensupları ile I.<br />
Mehmed’in ilişkilerini düzenleyen lalası Ahi Bayezid<br />
Paşa’dır. Nitekim Timur’un yanına temsilci<br />
olarak giden kişide lalasıdır.<br />
Türk devlet anlayışına göre hükümdarın çocuklarından<br />
her birinin tahta geçme hakkı vardı.<br />
Tahta çıkmak için mücadele eden şehzadelere<br />
halkın çoğunluğu, Allah’ın yardımının işareti olarak<br />
yorumladıkları savaşı kazanması zorunda<br />
olduklarına inanırdı. Her ne kadar ilk başlarda<br />
Mehmed kendinden büyük kardeşi Süleyman’ın<br />
otoriteyi temsil ettiğini kabul etse de yaşta büyüklük<br />
prensibi bağlayıcı değildi. İşte bu cari temayül<br />
çerçe<strong>ve</strong>sinde kısa süre sonra ölen Kasım<br />
hariç Bayezid’in diğer dört oğlu 1402-1413 yılları<br />
arasında sürecek olan taht mücadelesine girişti.<br />
Bu iktidar mücadelesinde İsa Çelebi, Batı Anadolu<br />
beyleri <strong>ve</strong> Kastamonulu İsfendiyar’ın ittifakını<br />
elde etmesine rağmen Mehmed’e yenilerek Eskişehire<br />
kaçtı ise de orada yakalanarak öldürüldü.<br />
Böylece Mehmed Bursa’ya rahat bir şekilde girdi<br />
(806 / 1403-1404). Ancak aynı yıl içinde Mehmed,<br />
Süleyman Çelebi ile yaptığı mücadele sonrasında<br />
Bursa <strong>ve</strong> Ankara’yı kaybetti, Tokat-Amasya üssüne<br />
çekilmek zorunda kaldı. Diğer yandan Şehzade<br />
Mehmed Babası Yıldırım Bayezid’in ölmesi üzerine<br />
Akşehir’de Timur’un hilatlendirerek serbest<br />
bıraktığı Musa’yı Rumeli’ye gitmeye teşvik etti.<br />
Musa, Eflak Voyvodası Mircea’nın da<strong>ve</strong>tini kabul<br />
ederek 809 (1406) yılında Eflak’a deniz yoluyla<br />
ulaştı. Musa’nın Doğu Balkanlardaki askerî <strong>ve</strong><br />
siyasî başarıları Süleyman’ı Rumeli için Bursa’yı<br />
terk etmeye mecbur etti. Yanbolu savaşındaki<br />
ilk zaferinin ardından Musa iki defa yenildi.<br />
Sonunda yeni bir saldırı ile Edirne’yi ele geçirdi<br />
<strong>ve</strong> Süleyman’ı öldürdü. Süleyman’ın Anadolu’da<br />
hâkimiyetini kaybetmesinden sonra Mehmed<br />
Bursa’yı yeniden ele geçirdi. Ancak Mehmed ile<br />
olan anlaşmasına uymayan Musa bağımsız tarzda<br />
hareket etmeye başladı <strong>ve</strong> uç beylerinin çatışmacı<br />
politikalarını benimseyerek vasal devletlerden<br />
Sırbistan <strong>ve</strong> Bizans’ı kendine düşman yaptı.<br />
Onlar da Mehmed’in tarafına geçti. Mehmed kardeşi<br />
Musa’ya karşı 814’te (1411) iki başarısız<br />
teşebbüste bulunduktan sonra uç beyleri <strong>ve</strong> vasal<br />
devletlerin yardımıyla 5 Rebiülahir 816’da (5<br />
Temmuz 1413) rakibini yendi <strong>ve</strong> saf dışı bıraktı.<br />
Bu zaferden sonra Edirne’ye gelerek devlet ricalinin<br />
biatıyla tahta çıktı. Çelebi Mehmed burada<br />
bulunduğu sırada ilk önce Bizans’ta rehin olarak<br />
bulunan Çelebi Süleyman’ın oğlu Orhan’dan<br />
gelebilecek tehlikeyi bertaraf etti. Diğer yandan<br />
Musa’nın beylerbeyi Mihailoğlunu tevkif edip; ayrıca<br />
kardeşinin kazaskeri Şeyh Bedreddin’i fazl<br />
u keremine hürmeten maaş bağlayarak İznik’te<br />
ikamete memur eyledi. Diğer taraftan Çelebi<br />
Mehmed; Bizans, Sırbistan, Venedik <strong>ve</strong> Raguza<br />
ile Eflak Prensliği elçilerini kabul edip, onlarla<br />
barış anlaşması imzaladı.<br />
Ankara savaşından sonra yeniden eski beyliklerini<br />
ele geçiren Batı Anadolu beyleri ile Karamanoğulları,<br />
Osmanlı şehzadelerinin başşehir kabul<br />
edilen Bursa’yı elde etme mücadelesine fiilen<br />
katıldılar. Anadolu’daki bu siyasî yapılar, Ankara<br />
Savaşı’ndan sonra oluşan siyasî statünün devam<br />
ettirilmesine yönelik olarak her bir Osmanlı<br />
şehzadesinin otonomi <strong>ve</strong>ya bağımsızlıklarına<br />
saygılı davranmasına bağlı olarak destek <strong>ve</strong>ya<br />
tarafsızlık politikaları izlediler. Timur’un ayrılışı,<br />
Karamanoğuları koalisyonun Osmanlı güç <strong>ve</strong> üstünlüğünün<br />
henüz sarsılmaz bir gerçek olduğunu<br />
anlamalarını sağladı. Hatta bazıları varlığını<br />
devam ettirme pahasına Bursa’yı hangi şehzade<br />
ele geçirdiyse onun hükümranlığını kabul etti.<br />
Diğer taraftan Bizans <strong>ve</strong> Balkanlar’daki Osmanlıya<br />
haraç ödeyen vasal devletler fetret döneminde<br />
bağımsız hale geldiler <strong>ve</strong> bazı topraklarını geri aldılar.<br />
Hatta bu kaotik ortamda onlar bir Osmanlı<br />
şehzadesini diğerine karşı destekliyor <strong>ve</strong> sığınma<br />
hakkı <strong>ve</strong>riyor, kendi üzerlerinde hükümranlık<br />
iddia edecek kadar güçlü hale gelen birine karşı<br />
diğerini kullanıyorlardı. Bu bağlamda olsa gerek<br />
Eflak Voyvodası Mircea <strong>ve</strong> Bizans İmparatoru II.<br />
Manuel’in politik manevraları Osmanlı şehzade-
Change language