T.C Gümrük ve Ticaret Bakanlığı ​

A h i l i k
A n s i k l o p e d i s i
116
haneddin Muhakkık-ı Tirmizî Konya’ya gelerek
Mevlana ile buluştu; ona zahir ilimlerinde elde
ettiği üstün dereceyi hâl (tasavvuf) ilimlerinde de
kazanması gerektiğini söyledi. Bu tavsiye üzerine
Mevlana, Seyyid Burhaneddin’e mürid oldu ve dokuz
yıl hizmet etti.
Seyyid Burhaneddin ilk buluşmalarından bir
sene sonra Mevlana’yı zâhir ilimlerinde daha
da ilerlemesi için Suriye’ye gönderdi. Halep’te
Hallâviyye medresesine kaydolan Mevlana burada
müderris olan Kemaleddin İbnü’l-Adîm’den dersler
aldı. Aynı zamanda şehrin yöneticisi de olan
İbnü’l-Adîm’in Mevlana ile özellikle ilgilendiği ve
gördüğü üstün kabiliyet sebebiyle ona medrese
programı dışında da hususi dersler verdiği belirtilmektedir
Halep’te ne kadar kaldığı bilinmeyen
Mevlana’nın daha sonra Şam’a gittiği ve burada
Mukaddemiyye-i Berraniyye medresesine kaydolduğu
nakledilir. Arap dili ve edebiyatı, lügat,
fıkıh, tefsir ve hadis gibi ilimler başta olmak
üzere bütün aklî ve naklî ilimlerde icazet alan
Mevlana öte yandan Şam’da Muhyiddin İbnü’l-
Arabî, Sa’deddin-i Hammûye, Osman er-Rumî,
Evhadüddîn-i Kirmânî, Sadreddin-i Konevî gibi
ileri gelen şeyhlerle uzun müddet sohbetler etmiştir.
Mevlana Şam’dan Konya’ya döndükten sonra irşad
faaliyetlerinden geri durmadı; halka vaaz,
medresede öğrencilere ders ve birçoğu yönetici
ve ulema kesiminden olan müridlerine sohbetler
etmeye devam etti. Bu şekilde beş yıl irşad faaliyetini
sürdüren Mevlana’nın hayatında dönüm
teşkil eden bir olay meydana geldi; Konya’da
Şems-i Tebrîzî (Şemseddin Tebrîzî) ile karşılaştı.
Dönemin pîrleri tarafından “Tebrizli Kâmil” diye
çağrılan, birçok yer dolaştığı için uçan Şems anlamında
“Şems-i Perende” diye anılan bu zat, ilk
önce Tebriz’de Ebubekr-i Selebâf’ın hizmetinde
bulunmuş, daha sonra birçok mutasavvıfla sohbet
etmişti.
Şems ilk karşılaştıkları sırada Mevlana’yı derinden
etkileyen olay ve Şems’le aralarında geçen
konuşmanın mahiyeti hakkında kaynaklarda
farklı rivayetler bulunmaktadır.
Mevlana bu karşılaşmadan sonra halkla tamamen
alakasını kesmiş, medresedeki derslerini ve
müridlerin eğitimini bırakarak bütün zamanını
Şems’le geçirmeye başlamıştır. Müridler şeyhlerini
kendilerinden ayıran ve nereden geldiği, kim
olduğu belli olmayan Şems’e karşı kin tutmaya,
haset etmeye başladılar. Öte yandan Mevlana’nın
vaazlarından mahrum olan halk arasında da çeşitli
dedikodular yayıldı. Hatta bir araya gelerek
Şems’in aleyhine büyük bir yürüyüş düzenlediler,
tehdit ve ağır hakaretler ettiler. Bunun üzerine
Şems ansızın şehri terk etti. Mevlana’yı çok üzen
bu olaydan sonra onunla eskisi gibi görüşebileceklerini
uman müridler durumun daha da kötüleştiğini
fark ettiler ve Mevlana’dan özür dilediler.
Bir müddet sonra gönderdiği mektuptan Şems’in
Şam’da olduğunu öğrenen Mevlana, dönmesi
için ona çok içli mektuplar yazdı. Bu ayrılık sırasında
mâtemlilerin giydiği hindibarî denilen
kumaştan bir ferecî (önü açık hırka) yaptırdı,
başına bal renginde yünden bir külah geçirdi ve
üzerine şeker-âvîz tarzında sarık sardı. Ayağına
da Mevlevî ayakkabısı ve çizmesini giydi. Öteden
beri dört haneli olan rebabı altı haneli yaptırarak
semâ meclislerini başlattı. Daha sonra oğlu Sultan
Veled’i Şam’a gönderdi ve ısrarlı davet karşısında
Şems tekrar Konya’ya geldi.
Mevlana ile Şems bu defa altı ay halvette kaldılar.
Yanlarına Sultan Veled ve Şeyh Selâhaddin-i
Zerkûb’dan başkası giremiyordu. Bu arada Şems
Mevlana’nın evlatlığı Kimya Hatun’la evlendi. Müridler
ve halk tekrar dedikodu etmeye, küstahlık
ve taşkınlık yapmağa başladılar. Şems Sultan
Veled’e kendisini Mevlana’dan ayırmak istediklerini,
bu sefer ortadan kaybolduktan sonra kimsenin
izini bulamayacağını söyledi ve bir gün ansızın
kayıplara karıştı Şems-i Tebrîzî’nin bu ikinci
kayboluşunun 645 (1247) tarihinde olduğu belirtilmektedir.
Eflâkî’nin kaydettiğine göre Şems
kaybolmadan önce ona suikast teşebbüsünde
bulunulmuştur. Mevlana ile halvette iken dışarı-