T.C Gümrük ve Ticaret Bakanlığı
1WQPJ6Jax
1WQPJ6Jax
- No tags were found...
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
A h i l i k<br />
A n s i k l o p e d i s i<br />
derschaften im Islam: Texte zur Geschichte der<br />
Futuwwa, Zürich-München 1979<br />
KAYNAKÇA:<br />
İstanbul Üni<strong>ve</strong>rsitesi Franz Taeschner Sicil Dosyası, nr.2164/25;<br />
H.J. Kissling, “Franz Taeschner (1896-1967)”, ZDMG, CXVIII,<br />
Wiesbaden 1968, s. 14; Gulamhüseyin Yusûfî, “Franz Taeschner”,<br />
Berghâî der Agûş-i Bâd, II, Tahran 1372, s. 827; Mehmet Önder,<br />
“Franz Taeschner (8.9.1888-11.11.1967), Türk Kültürü, sy. 64,<br />
Ankara 1968, s. 261; J. Schmidt, “Franz Taeschner’s Collection of<br />
Turkish Manuscriptsin the Leiden Uni<strong>ve</strong>rsity Library”, The Joys of<br />
Philology Studies in Otoman Literature History and Orientalism<br />
(1500-1923), II, İstanbul 2002, s.239; H. Grotzfeld, “Professor Dr.<br />
Franz Taeschner”, TTK Belleten, XXXII/126 (1968), s. 293-295;<br />
Hedda Reindl Kiel, “Taeschner, Franz”, DİA, XXXIX, 368-369.<br />
Zehra ODABAŞI<br />
TAPU VE KADASTRO<br />
GENEL MÜDÜRLÜĞÜ<br />
KUYÛD-I KADÎME ARŞİVİ<br />
Ahilere ait tekke, zaviye gibi eserlere yönelik<br />
önemli bilgiler bulunan Tapu-Tahrir Defterleri’nin<br />
saklandığı arşivdir. Tanzimat’ın ilanı, Osmanlı<br />
arşivciliğinde de yenileşmeye zemin hazırladı.<br />
Hazine-i Evrak <strong>ve</strong> Bâbıâli Evrak Odası’nın kuruluşu<br />
ile arşiv malzemesi <strong>ve</strong> arşivleme esasları<br />
daha sistemli bir hale getirildi. Arşiv belgeleri,<br />
Nizamnâme <strong>ve</strong> talimatlarla belirli merkezde<br />
toplanıp, düzenlendi <strong>ve</strong> bu hususta bir standart<br />
sağlandı. Hatta bu maksatla Arşiv Düzenleme<br />
Komisyonları oluşturuldu.<br />
Defter-i Hâkani Nezâreti 1913 tarihinde kuruldu.<br />
1924 yılında Tapu Umum Müdürlüğü adını alarak<br />
Ankara’ya nakledildi. Bu sırada özellikle son<br />
döneme ait Tapu-Tahrir Defterleri, Tapu <strong>ve</strong> Kadastro<br />
Genel Müdürlüğü Kuyud-ı Kadime Arşivi<br />
bünyesinde muhafaza altına alındı.<br />
Kuyud-ı Kadime Arşivi’ndeki defterlerde dönem<br />
itibariyle <strong>ve</strong>rgi <strong>ve</strong>renlerle bunların sosyoe-konomik,<br />
askerî <strong>ve</strong> kültürel durumlarını yansıtan<br />
önemli kayıtlar bulunmaktadır. Tabii Ahi yapıları<br />
ile bunlar için vakfedilen arazileri <strong>ve</strong> görev yapan<br />
personeli gösteren kayıtlar da son derece değerlidir.<br />
Bunun için Ahilik araştırmalarında önemli<br />
bir kaynak durumundadır. Kuyud-ı Kadime Arşivi’ndeki<br />
defterlerle tasnifler şöyledir:<br />
Mufassal Defterleri: Özellikle XVI. yüzyıl <strong>ve</strong> XVII.<br />
yüzyılın ilk yarısında düzenlenmiş <strong>ve</strong>ya yenilenme<br />
görmüş olanlarıdır. Genelde tahririn yapılacağı<br />
yöreye dair bir Kanunnâmeyi ihtiva eden<br />
defterler sancak, nahiye <strong>ve</strong> köy esaslı düzenlenmiştir.<br />
Hazırlandığı dönemin padişahının tuğrasını<br />
taşır.<br />
İcmal Defterleri: Defter-i İcmal <strong>ve</strong>ya Defter-i Mücmel<br />
olarak da zikredilir. Her ne kadar Mufassal<br />
Defterlerin bir çeşit özeti olarak görülse de esas<br />
olarak farklı bir mahiyeti ihtiva etmektedir. Öncelikle<br />
bu defterlerde XVI. yüzyılda mufassal defterlerde<br />
yer almayan dirlik sahiplerinin isimleri<br />
<strong>ve</strong> gelir toplamları <strong>ve</strong>rilmektedir.<br />
Evkaf Defterleri: Vakıf arazilerin kayıtlarının yanında<br />
vakfın çeşidi, akarı, muhasebesi, müte<strong>ve</strong>llilerine<br />
dair pek çok bilgi, ilgili vakıfların yanında<br />
düşülmüş “vassale” <strong>ve</strong> derkenarlar ile söz konusu<br />
vakıf hakkında süreç içindeki değişimleri<br />
içermektedir.<br />
Ruznamçe Defterleri: Padişahın fermanıyla yapılan<br />
arazi bağışları, zeamet <strong>ve</strong> timarlar <strong>ve</strong>rilmiş<br />
köylerin isimleriyle köy sakinlerinin <strong>ve</strong>recekleri<br />
<strong>ve</strong>rgi mikdarlarını belirleyen <strong>ve</strong> maaş defteri<br />
olarak isimlendirilen defterlerdir. Ayrıca defterhanenin<br />
günlük iş <strong>ve</strong> işlemlerine dair bilgilerin<br />
yanında timar tevcihine dair kayıtlar da yer almaktadır.<br />
Cebe Defterleri: XVI. yüzyıl sonlarından itibaren<br />
seferlerde yoklamada kullanılan timar icmal defterleridir.<br />
Seferlerde bulunacak timarlı sipahinin<br />
tespiti <strong>ve</strong> sefer esnasında yoklanabilmesi için<br />
defterhane tarafından ihdas edilen yeni bir defter<br />
türü olarak karşımıza çıkan bu defterler seferlerde<br />
kullanılmak üzere ruznamçe defterlerindeki<br />
kayıtlara göre hazırlanmıştır.<br />
Kale <strong>ve</strong> Mustahfızan Defterleri: Osmanlı coğrafyasında<br />
önemli stratejik bölgeler ile geçit <strong>ve</strong> sefer<br />
güzergâhlarında bulunan kalelerin isimleri, inşa<br />
<strong>ve</strong>ya tamirlerine dair bilgiler ile korumakla mükellef<br />
askerî personel <strong>ve</strong> gelir, gider kayıtlarıdır.<br />
Anadolu <strong>ve</strong> Rumeli Yoklama Defterleri: Özellikle<br />
son dönemlerde timar sistemindeki bozulmaların<br />
artmasıyla belli bir sistem dâhilinde yoklama<br />
kayıtlarının tutulduğu defterlerdir.<br />
Derdest Defterleri: İcmal Defterlerindeki <strong>ve</strong>rilerden<br />
hareketle hazırlanmıştır. Timar gelirlerinin<br />
kimlerin tasarrufunda olduğunu gösterir. Bir<br />
bölgedeki timarları liste halinde <strong>ve</strong>rmekle birlikte<br />
ayrıca söz konusu timarların uğradığı değişiklikleri<br />
de belirtmektedir. Timarların intikali<br />
ile intikal tarihleri gibi pek çok bilginin yanında<br />
timara dair tüm değişiklikleri içerir.<br />
283
Change language