T.C Gümrük ve Ticaret Bakanlığı ​

A h i l i k
A n s i k l o p e d i s i
272
ŞİT
İsmi Kur’an’da geçmemektedir. Bazı İslam tarihi
ve tefsir kitaplarında peygamber olduğuna dair
kayıtlar bulunmaktadır. Taberî, Hz. Adem öldükten
sonra Hz. Şit’e elli yapraklık suhufun indirildiğini
bildirmiştir. İbn Abbas’tan gelen bir rivayete
göre Şit’e, “Hibetullah” adı verilmiştir. Taberî,
Şit isminin Süryanice olduğunu ve “Tanrı’nın
bağışı” anlamına geldiğini belirtir. Ahilik kültüründe
Hz. İlyas gibi Hz. Şit de çulhacıların piri
olarak kabu edilir. Şit’in bu vasfı, Hace-i Canali
Fütüvvetnâmesi’nde ifade edilmektedir.
KAYNAKÇA:
Taberî, Târîh, I, Mısır, ts., 152-62; İbn Saʻd, Tabakât, I, Kâhire
2001, 39; İbn Kesîr, el-Bidaye, I, b.y. 1997, s. 229-32; İbnü’l-Esîr,
el-Kâmil, I, Beyrut 1987, s. 47; Fütüvvetname-i Caʻfer sâdık, (haz.
M. Saffet Sarıkaya), İstanbul 2008, s. 239; Neşet Çağatay, Bir
Türk Kurumu Olan Ahilik, Ankara 1974, s. 180-181; Yusuf Ekinci,
Ahîlik, Ankara 1991, s. 30; Ali Torun, Türk Edebiyatında Türkçe
Fütüvvetnâmeler, Ankara 1998, s. 128; M. Asım Köksal, Peygamberler
Tarihi, I, İstanbul 2005, s. 67-73; Şinasi Gündüz, “Şît”, DİA,
XXXIX, s. 214-15.
Selami ERDOĞAN
ŞORBA ZAVİYESİ
(bk. AHİ ŞORBA ZAVİYESİ)
ŞEYH ŞORVA ZAVİYESİ
VAKFİYESİ
(bk. AHİ ŞORBA ZAVİYESİ
VAKFİYESİ)
ŞUTTÂR
(bk. ŞÂTIR)
ŞÜRBÎ
Fütüvvetnâmelerde fütüvvet ehli, kavlî, seyfî ve
şürbî adı altında üç kola ayrılır. Bu kollardan
şürbî olan kimseler, sahibinin adına tuzlu şerbet
içenlerdir. Necm-i Zerkûb, Peygamber öncesi
fütüvvet benzeri grupların sahipleri adına şarap
içtiğini, bu bağlamda dört yüz kişinin Ebu Cehl’in
adına şarap içtiğini belirttikten sonra Hz. Peygamberin
gençliğinde kırk kişinin peygamber adına
fütüvvet talebinde bulunduklarını, bunun üzerine
Hz. Peygamberin, “Aramızda şarap kullanmamız
doğru değil” buyurarak, tuzlu su koyduğunu ve
onların Peygamber adına tuzlu şerbet içtiğini ifade
eder. Yine o, tuzlu su içmenin, “Şu tatlı içilecek
bir sudur; bu tuzlu, boğazı yakar içilmez su”
(25 Furkan, 53) ayetiyle tevsik edildiğini bildirir.
Alâüddevle Semnânî, şürbîlikten söz etmeksizin
tuzlu su içme geleneğini Hz. Ali’nin günahları örtmeyle
ilgili tavrına bağlar ve bundan dolayı Hz.
Peygamberin, “Sen bu ümmetin fetâsısın” buyurarak,
su ve tuz istediğini, tuzu şeriat, tarikat,
hakikat adına suyla karıştırıp Hz. Ali’ye içirdikten
sonra onun belini bağladığını ifade eder. Böylece
seyfîlikte olduğu gibi şürbîlikte de pîrlik Hz.
Ali’ye nispet edilir.
Esasen fütüvvet teşkilatında tuzlu su içmenin
teşkilata giriş merasiminde sembolik bir anlamı
olduğu, tuz ve suyla ilgili farklı sembolik yorumların
yapıldığı görülmektedir. Bununla birlikte
Necm-i Zerkûb’un mahfil duasında “kavlîler buraya
kadar okur” diye sınırlandırması, Razavî’de
mahfil merasimi başlangıcında “Şürbî tarikınca
fükenin sağ eline tuz, sol eline bir tas su alıp
duadan sonra tuzu suya salması.” gibi ifadeler,
bu tasnifin meslek gruplarını içerdiğine delildir.
S. Güllülü, doğrudan bir kaynak göstermeden,
askerlerin ve diğer sanatkâr ve meslek ehlini
dışında kalan teşkilât üyelerinin Şürbî kabul
edildiğini ifade eder. Ancak Fütüvvetnâmelerdeki
açıklamalardan bunu anlamak mümkün değildir.
Razavî Fütüvvetnâmesi’ndeki bilgilerden
hareketle şürbîler, ihtiyaç maddesi satışı yapan
esnafın bağlı olduğu kolu teşkil etmekteydi. Bununla
birlikte fütüvvet ehlindeki bu üçlü tasnifin
teşkilât hayatında belirgin bir yer tutmadığı,
teşkilâta mensup herkesin kıdemlerine göre ahi
zaviyelerinde yer alıp mahfillere iştirak ettiği anlaşılıyor.
KAYNAKÇA:
Abdulbâki Gölpınarlı, “İslam ve Türk İllerinde Fütüvvet Teşkilatı”,
İÜİFM, XI/1-4, 1949-1950, s. 42 ve bu makale içinde Necm-i
Zerkûb, Fütüvvetname, (Farsça metin., s. 147-188, çev. s .245-
246); Alaüddevle Semnânî, Fütüvvetname, (Farsça metin. s.176,
ter. s. 302); Refik Soykut, İnsanlık Bilimi Ahilik, Ankara 1990, s.
40-41; Sabahattin Güllülü, Ahi Birlikleri, İstanbul 1992, s. 37; M.
Saffet Sarıkaya, XIII-XVI. Asırlardaki Anadolu’da Fütüvvetnamelere
Göre Dini İnanç Motifleri, Ankara 2002, s. 54-55, 177-178.
M. Saffet SARIKAYA