T.C Gümrük ve Ticaret Bakanlığı
1WQPJ6Jax
1WQPJ6Jax
- No tags were found...
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
A h i l i k<br />
A n s i k l o p e d i s i<br />
dar karışırdı. Orucunu <strong>ve</strong> namazını ihmal edip<br />
etmemesine kadar gözler, lüzum görürse müdahale<br />
ederdi.<br />
Lonca’nın altı kişilik yönetim kurulundan birisi<br />
başkan olurdu. Buna kethüda denirdi. Kethüdayı<br />
çoğu defa esnaf seçerdi. Şayet merkezden<br />
tayin olunacak ise esnafın onayı alınırdı. Seçim<br />
bir yıl için yapılır, süre sonunda yenilenirdi. Kethüda<br />
seçimi kadının huzurunda yapılırdı. Esnaf<br />
çoğunluğu kethüdadan memnun değilse kadıya<br />
müracaat ederek yeni bir kethüda seçebilirdi.<br />
Esnafın diğer esnaf örgütleri ile yani mal aldığı<br />
<strong>ve</strong>ya sattığı zümrelerle <strong>ve</strong> kamu otoriteleri ile<br />
olan ilişkileri kethüda doğrudan kendisi sağlardı.<br />
Kentteki bütün kethüdaların üstünde ise şehir<br />
kethüdası yer alırdı. Şehir kethüdası şehrin<br />
diğer ileri gelenleri ile birlikte kenti <strong>ve</strong> kent çalışanlarını<br />
devlet nezdinde temsil ederlerdi.<br />
Kethüdanın yanında ona esnafın teşkilat içi ilişkilerinde<br />
yardımcı olan bir de yiğitbaşı seçilirdi.<br />
Yiğitbaşı loncaya gerekli olan hammaddeyi piyasadan<br />
sağlar, bunların uygunluğunu denetler <strong>ve</strong><br />
bu malları diğer loncaya <strong>ve</strong>ya dükkânlara teslim<br />
ederdi. Tecrübeli lonca ustaları arasından seçilen<br />
yiğitbaşı, gerektiğinde kethüdanın görevlerini<br />
de yüklenirdi. Bu tür işlerde yeni ustalar arasından<br />
seçilen <strong>ve</strong> ehl-i hibre adı <strong>ve</strong>rilen bilirkişiler<br />
yiğitbaşıya yardım ederlerdi. İpekli dokumacılık<br />
gibi uzmanlık <strong>ve</strong> kalite denetimi gerektiren üretim<br />
dallarında bilirkişinin seçimi özel önem taşırdı.<br />
Daha büyük <strong>ve</strong> gelişmiş loncalarda ise bu<br />
görevliler loncanın fiili yönetim kurulunu oluştururdu.<br />
Kent düzeyindeki lonca hiyerarşisinin en<br />
önemli işlevlerinden biri de devletin loncalardan<br />
talep ettiği <strong>ve</strong>rgi yükümlülüklerini loncalar <strong>ve</strong><br />
lonca ustaları arasında dağıtmak <strong>ve</strong> daha sonra<br />
bu <strong>ve</strong>rgileri toplayarak devlet temsilcilerine teslim<br />
etmekti.<br />
Lonca sistemi, devletin uyguladığı narh politikasının<br />
en önemli yürütme <strong>ve</strong> denetim cihazını<br />
oluşturmuştur. Esnafın iç düzeni, serbest rekabet<br />
prensibi yerine karşılıklı kontrol <strong>ve</strong> yardım<br />
esasına <strong>ve</strong> imtiyaz <strong>ve</strong> tekel usullerine, fiyat istikrarını<br />
sağlayıcı bir anlayışa dayanıyordu. Üretilen<br />
<strong>ve</strong> piyasaya arz edilen ürünler kadının bilgisi dahilinde<br />
idi. Narh politikasının amacı, aracıların<br />
ortaya çıkmasını önlemek, ürünlerin üreticiden<br />
tüketiciye en kısa yoldan <strong>ve</strong> en el<strong>ve</strong>rişli fiyatlarla<br />
intikal etmesini sağlamaktı.<br />
Şehir halkının temel tüketim ihtiyaçlarının sağlanması,<br />
kentlerdeki iktisadî hayatın canlı tutulması,<br />
devlet için yalnızca ekonomik açıdan değil,<br />
siyasî yönden de büyük önem taşımaktaydı.<br />
Kadının kontrolündeki loncalar ise kentlilerin<br />
iktisadî hayatlarında büyük rol oynamaktaydılar.<br />
Sarayın, ordunun <strong>ve</strong> donanmanın temel ihtiyaçlarının<br />
düzenli bir şekilde karşılanması da devlet<br />
için önemliydi. Bu işi de loncalar vasıtasıyla<br />
kadılar sağlardı. Diğer taraftan devlet loncalardan<br />
<strong>ve</strong>rgi toplamaktaydı. Kentlerdeki üretim <strong>ve</strong><br />
ticaret faaliyetlerinin <strong>ve</strong>rgilendirilmesini de esnaf<br />
loncaları vasıtasıyla yine kadılar temin ederdi.<br />
Nihayet geleneksel düzenin vazgeçilmez bir parçası<br />
olan loncalar vasıtasıyla devlet şehir ekonomilerini<br />
üretimden tüketime kontrol etmiş olurdu<br />
ki bu politikanın icra âmiri kadılardı.<br />
Ayrıca Osmanlı ordularında, ordudaki askerlerin<br />
türlü ihtiyaçlarını temin etmek üzere ordu<br />
ile birlikte saraç, demirci, arabacı, nalbant, aşçı,<br />
bakkal <strong>ve</strong> daha birçok esnafın nöbetleşe <strong>ve</strong> silahlı<br />
olarak sefere katılmaları mecburi idi. Bunlara<br />
orducu <strong>ve</strong>ya orducu esnafı denirdi. Orducu esnafının<br />
seçilmesinde de devlet, kadıları muhatap<br />
alırdı.<br />
Kadıların devletin ekonomik politikasının yürütülmesinde<br />
en önemli görevlerinden birisi de<br />
narh <strong>ve</strong>rmekti. Kadı bu konuda geniş yetkilere<br />
sahipti.<br />
Osmanlı devletinin temel prensibi toplumun huzur,<br />
refah <strong>ve</strong> adalet içerisinde yaşamasıdır. Bu<br />
sebeple devlet üretici <strong>ve</strong> tüketiciyi fiyatlar karşısında<br />
sürekli koruyan <strong>ve</strong> kollayan bir iktisat<br />
siyaseti takip etmiş <strong>ve</strong> fiyat politikasında müdahaleci<br />
bir yaklaşımı benimsemiştir. Devlet bir<br />
malın üretiminden nihaî tüketimine kadar her<br />
aşamada müdahale etmekte <strong>ve</strong> kadı aracılığıyla<br />
pazarı kontrol altında tutmaktaydı. Müdahalecilik,<br />
paranın resmî kurunun belirlenmesinde,<br />
yılda iki defa belirlenen narhta, büyük şehirlerin<br />
iaşesi için uygulanan mubayaa emirlerinde<br />
kendini gösterirdi. İslam ulemasının bir kısmı<br />
narh politikasının İslam’a uygun olmadığı görüşünü<br />
ileri sürmüşlerse de büyük çoğunluk narhı<br />
İslam’a aykırı görmemiştir. Osmanlı ekonomisinde<br />
fiyatlara tesir eden belirli unsurlar vardır.<br />
Bunları, iktisadî zaruretler, devletin ekonomik<br />
anlayışı <strong>ve</strong> uygulamaları, siyasî <strong>ve</strong> sosyal olaylar<br />
<strong>ve</strong> tabii afetler olarak sıralayabiliriz. Fiyatları etkileyen<br />
bir önemli unsur ise piyasadaki para hacmidir.<br />
Piyasadaki altın <strong>ve</strong> gümüş paranın bolluğu<br />
fiyatları düşürür, tersi olursa fiyatlar yükselirdi.<br />
Devlet, zaman zaman yapılan sikke tashihleri ile<br />
piyasadaki para hacmini kontrol altına almaya<br />
çalışmıştır. Fakat madeni para devrinde özellikle<br />
43
Change language