T.C Gümrük ve Ticaret Bakanlığı

Recommendations

Info

A h i l i k A n s i k l o p e d i s i 294 İslam medeniyetinin cami, medrese gibi temel kurumlarında olduğu gibi tekke de Asr-ı Saadet’te Mescid-i Nebevî’nin çatısı altında fonksiyonunu icra etmiştir. İlk tekkenin nerede ve ne zaman kurulduğu hususunda farklı görüşler ileri sürülmüştür. Konuyla ilgili kesin bir bilginin olmayışının nedeni tekkenin kurulduğu dönemden itibaren resmî bir hüviyete sahip olmamasından ileri gelir. Tefsirden felsefeye tüm zahiri ilimler medresede okutulurken, tekkeler daha ziyade kişilerin manevî ve ahlâkî açıdan terbiyesiyle meşgul olmuştur. İlk tekkeler basit yapılar şeklinde iken zamanla değişik mimari özellikleri bulunan tekke yapıları ortaya çıkmıştır. Yine farklı zamanlarda ve değişik coğrafyalarda tekkelere verilen isimlerin de değiştiği görülmektedir. Özellikle zâviye, hângâh, dergâh, ribât, âsitâne, imâret, buk‘a, düveyre, savma‘a, mihrab, tevhidhâne, harâbât gibi isimler kullanılmıştır. Bunlar arasında küçük tekke yapılarına zâviye denirken, büyüklerine de dergâh veya hângâh denilmektedir. Merkez tekke için ise âsitâne terimi tercih edilmiştir. Tekkeler oluşmadan önce zahid ve sûfîlerin zikir ve sohbet faaliyetlerini daha ziyade evlerde, namaz vakitleri dışında camilerde, gezgin dervişler de ribatlarda gerçekleştiriyorlardı. Horasan bölgesinde özellikle seyyah sûfîleri barındıran hângâhlar da bu amaçla teşekkül etmişti. İlk tekkeler basit bir oda ve küçük bir mekândan ibaretti. Hiçbir ayırım gözetmeksizin herkese hizmet sunan tekkeler tasavvufi eğitimin yanı sıra farklı amaçlar için de kullanılmıştır. Mesela tekkeler her şeyden önce mescid ve cami olarak ibadet için kullanılan mekânlardı. Ayrıca okuma, yazma ve dinî ilimlerin öğretiliği mektep; seyyah ve yolcuların konakladığı kervansaray; hasta, düşkün ve ihtiyaç sahiplerinin bakımının yapıldığı dârü’l-aceze; fakir ve yoksulların karınlarının doyurulduğu imâret gibi özellikleri de bünyesinde barındırmıştır. Tekkeler güvenlik ve ticaret gibi konularda da hizmet vermiştir. Tüccarların yol güzergâhlarında veya sınır boylarında kurulan hângâh ve ribâtlar bu amaçla kullanılmıştır. Yine güzel sanatlar akademisi olarak hizmet veren tekkeler de olmuştur. Fetihlerde savaşa katılan dervişlerin rolü olduğu gibi fethedilen yerlerdeki halkların İslam’a girmesinde de tekkeler etkin bir görev üstlenmiştir. Bu durum tekelerin İslam fetihleriyle birlikte üç kıtada faaliyet göstermesinde etkili olmuştur. Ayrıca fethedilen bölgelerin imarında da dervişlerin katkısının vardı. Haddizatında tekkeler daha çok kurucu şeyhlerin istediği mekânlarda inşa edilmekle birlikte bazı tekkeler devletin iskân politikasına uygun yerlerde kurulmuş ve devletçe desteklenmiştir. Anadolu’da zaviye çatısı altında faaliyet gösteren kurumlardan biri de Ahiliktir. Özellikle Anadolu Selçuklu sultanı I. Alâeddin Keykubad’ın büyük destek ve yardımıyla şehirlerde olduğu gibi köylerde ve uç bölgelerde ahî zâviyeleri kuruldu. Çeşitli gruplar halinde teşkilatlanan Ahilerin her birinin müstakil bir zaviyesi vardı. XIV. yüzyıl ortalarında Orhan Gazi döneminde Anadolu’yu gezen ünlü seyyah İbn Battuta Ahi birliklerinin tasavvufî hayatla olan yakınlıklarına temas edip misafir olduğu Ahi zaviyelerinin isimlerini verir. Bu zâviyeler arasında özellikle Kırşehir’deki Ahi Evran Zaviyesi Osmanlılar’da Türk debbağlarının ve zenaat erbabının manevî merkezi konumunda idi. Ahî Evran’nın türbesi ile bazı Ahlilerin mezarlarını ihtiva eden zaviye XX. yüzyılın başlarına kadar esnaf zümresi üzerindeki manevî etkisini devam ettirmiştir. Bilecik’teki Edebâli Zaviyesi erken dönem Osmanlı devrine ait Ahi zaviyelerinin, kısmen de olsa günümüze intikal edebilmiş ve özgün tasarımını koruyabilmiş nadir örneklerindendir. İstanbul Medivenköy’de yer alan Şahkulu Sultan Tekkesi 1329’da Osmanlı-Bizans arasında meydana gelen Pelekanon (Maltepe) savaşının ardından Orhan Gazi tarafından bir ahî zâviyesi şeklinde kurulmuştur. Zaviye XVI. yüzyılın başlarında ahîlerden, Yeniçeri Ocağı’nın da etkisiyle gitgide güçlenen Bektaşîler’e intikal etmiş, ardından Bektaşîliğin İstanbul’daki âsitânesi ve Osmanlı topraklarındaki bütün tekkeleri içinde en önemlilerinden biri olarak varlığını sürdürmüştür. KAYNAKÇA: Ebû Nuaym el-İsfahânî, Hilyetü’l-evliyâ, Beyrut 1387/1967, VI, 155-165; Abdullah Herevî, Tabakâtu’s-sûfiyye, (yay. Muhammed Sürûr Mevlâyî), Tahran 1351, s. 130; İbn Battuta, Seyahatnâme, (çev. Mehmed Şerif), İstanbul 1333-35, I, 312-313, 318-319; Neşet Çağatay, Bir Türk Kurumu Olan Ahîlik, Ankara 1974; aynı yazar, “Fütüvvet-Ahi Müessesesinin Menşei Meselesi”, AÜİFD, I (1952); Semavi Eyice, “Erken Osmanlı Devrinin Bir Sosyal Müessesesi: Zaviyeler ve Zaviyeli Camiler”, İFM, XXIII (1963); İlhan Şahin, “Ahi Evran Vakfiyyesi ve Vakıflarına Dair”, Türklük Araştırmaları Dergisi, I, İstanbul 1985, s. 324-341; aynı yazar, “Osmanlı Devrinde Ahi Evran Zaviyesinin Hususiyetine Dair Bazı Mülâhazalar ve Vesikalar”, Ahilik ve Esnaf: Konferanslar ve Seminer, Metinler-Tartışmalar, İstanbul 1986, s. 159-174; Gabriel Baer, “The Administrative, Economic and Social Functions of Turkish Guilds”, International Journal of Middle East Studies, I, New York 1970, s. 28-50; Mustafa Kara, Din, Hayat, Sanat
A h i l i k A n s i k l o p e d i s i Açısından Tekkeler ve Zaviyeler, İstanbul 1999, a.mlf., “Tekke”, DİA, XL, 368-370; Ziya Kazıcı, “Ahîlik”, DİA, X, 540-542; M. Ziya Önge, “Ahî Evran Zâviyesi”, DİA, X, 530; M. Baha Tanman, “Edebâli Zâviyesi”, DİA, X, 394-395; a.mlf., “Şahkulu Sultan Tekkesi”, DİA, XXXVIII, 286. Abdürrezzak TEK TERLİKÇİ İstanbul’un Beyazıt semtinde Mercan Yokuşu bir baştan diğer başa kadar terlikçi çarşısı idi. Burada mercan terlikleri imal edilirdi. Mercan terlikleri sert deriden yapılırdı. İki kısımdan meydana gelen bu terliklerin biri yüz, diğeri arkalık kısmı olup, biri diğerinin içine girerdi. Terlikler yarım kayık şeklinde olup, ince deriden yapılırdı. Renkleri çoğu zaman sarı veya kırmızı idi. Pençeleri kıvrık şeklinde olup, uç kısmı ise iki veya üç santimetre çıkık idi. Çocuklar için rugan glaseden deriden imal edilen terliklere de, mercan adı verilmekte idi. Parmak kısımlarından itibaren ön kısımlarını örten mercan terliklerini, hem kadınlar hem de erkek1er giyerlerdi. Terlikçi esnafının ürettiği terliklerin en kalitelisi Vize meşininden yapılanı olup, İstanbul’a yeterli mikdarda Vize meşini gelmediği zamanda terlikçi esnafı sanatını yapamaz duruma düşer ve dükkânlarını kapatma tehlikesi ile karşı karşıya kalırlardı. KAYNAKÇA: BOA, C. Belediye, nr. 1131; Pretextat-Le Comte, Türkiye’de Sanatlar ve Zenaatler (terc: Ayda Düz), İstanbul 1975, s. 136-137; Reşat Ekrem Koçu, Türk Giyim, Kuşam ve Süslenme Sözlüğü, Ankara 1967, s. 173. Zeki TEKİN TERZİ Osmanlı belgelerinde “Hayyat” olarak da bilinen terziler dokunan kumaşları diken esnaftı. Osmanlılarda terzi tabiri ilk kez Fetret devri (1402- 1413) sonlarında geçmektedir. Terziler muhtemelen değişik esnaf mesleklerini içine alan Ahi teşkilatının bir üyesi idiler. Padişahların, şehzadelerin, haremdeki valide sultan ile gözdelerin ve yüksek rütbeli devlet görevlilerinin terzileri olduğu gibi Osmanlı şehirler ve kasabalarında halkın semt ve çarşı terzileri vardı. Kumaş, terzilik mesleğinin en önemli malzemelerinden biridir. Terzilerin diktikleri kıyafetlerin rağbet görmesinde görsel güzelliklerinin yanında sağlam olması da çok önemliydi. Terziye diktirilen bir elbisenin kısa zamanda renginin solması veya dikişlerinin atması, kullanılan kumaş ve ipliğin kalitesiz olduğunu gösterir. Bu bağlamda terziler, tercih edecekleri kumaş ve ipin kaliteli olmasına büyük önem vermekteydiler. Günümüzde hazır giyim ürünleri tercih edildiğinden dolayı terzilik mesleği eski önemini yitirmiştir. KAYNAKÇA: Neşet Çağatay, Bir Türk Kurumu Olan Ahilik, Konya 1981, s. 114; Necdet Öztürk, “Osmanlı Kroniklerinde Terziliğe dair İlk Kayıtlar (Kuruluştan 1502’ye kadar)”, Acta Turcica, sy. 2/2, (Temmuz 2009), s. 58-63. M. Murat ÖNTUĞ TEŠANJSKE ZANATLIJE I TRGOVCI (1642 -1992) Teşany esnafları ile ilgili olan bu kitap, Aliya Galiyaşeviç tarafından Boşnakça olarak 1996 yılında Teşany’da bastırılmıştır. Giriş hariç, beş bölümden oluşur. Toplam 162 sayfadır. Girişte, belgeler, rivayetler ve hayatta olanların hatıralarına dayanılarak Teşany şehrinin zengin bir geçmişinin olduğu yazılır. Yazar, esnafları kendi mesleğinin uzmanları olarak göstermiş; bunların yaşadıkları ve çalıştıkları ortamları maddi olduğu kadar manevî açıdan da zenginleştirdiklerine dikkat çekmiştir. Birinci bölümde Arkeolojik İzlere yer verilmiştir. Teşany şehri tarihinin taş devrine kadar uzandığına vurgu yapılmış; Bronz devrinde bronz, bakır ve bakır alaşımı üretimi üzerinde durulmuştur. Akabinde Roma dönemine ait arkeolojik demir eşyaların bulunuşu ve burada Romalıların toprakları yeni yöntemlerle işlemelerini ve bu dönemde Bosna’nın dünyaya açılmasını; zikredilen gelişmelerin Romalıların inşa ettikleri yollarla olduğunu vurgulamıştır. Zaman içinde esnaf faaliyetlerinin ortaya çıkması, gelişmesi ve belli dönemlerde çöküşüne temas edilmiştir. İkinci bölümde el sanatlarının yapısı incelenmiştir. Halkın tarımla uğraştığını ve buna bağlı olarak çömlekçilik, dokumacılık, debbağlık, ma- 295
Page 3:
Sahibi T.C. Gümrük ve Ticaret Bak
Page 6 and 7:
BAKAN Nurettin CANİKLİ BAKAN YARD
Page 11 and 12:
kısaltmalar AKÜ : Afyon Kocatepe
Page 14 and 15:
A h i l i k A n s i k l o p e d i s
Page 16 and 17:
Page 18 and 19:
Page 20 and 21:
Page 22 and 23:
Page 24 and 25:
Page 26 and 27:
Page 28 and 29:
Page 30 and 31:
Page 32 and 33:
Page 34 and 35:
Page 36 and 37:
Page 38:
Page 41 and 42:
Page 43 and 44:
Page 45 and 46:
Page 47 and 48:
Page 49 and 50:
Page 51 and 52:
Page 53 and 54:
Page 55 and 56:
Page 57 and 58:
Page 59 and 60:
Page 61 and 62:
Page 63 and 64:
Page 65 and 66:
Page 67 and 68:
Page 69 and 70:
Page 71 and 72:
Page 73 and 74:
Page 75 and 76:
Page 77 and 78:
Page 79 and 80:
Page 81 and 82:
Page 83 and 84:
Page 86 and 87:
Page 88 and 89:
Page 92 and 93:
Page 94 and 95:
Page 96 and 97:
Page 98 and 99:
Page 100 and 101:
Page 102 and 103:
Page 104 and 105:
Page 106 and 107:
Page 108 and 109:
Page 110 and 111:
Page 112 and 113:
Page 114:
Page 117 and 118:
Page 119 and 120:
Page 121 and 122:
Page 123 and 124:
Page 125 and 126:
Page 127 and 128:
Page 129 and 130:
Page 131 and 132:
Page 133 and 134:
Page 135 and 136:
Page 137 and 138:
Page 139 and 140:
Page 141 and 142:
Page 143 and 144:
Page 145 and 146:
Page 147:
Page 151 and 152:
Page 153 and 154:
Page 155 and 156:
Page 157 and 158:
Page 159 and 160:
Page 161 and 162:
Page 163:
Page 167 and 168:
Page 169 and 170:
Page 171 and 172:
Page 173 and 174:
Page 175 and 176:
Page 177 and 178:
Page 179 and 180:
Page 181 and 182:
Page 183 and 184:
Page 185 and 186:
Page 187 and 188:
Page 189 and 190:
Page 191 and 192:
Page 194 and 195:
Page 196:
Page 199 and 200:
Page 201 and 202:
Page 203:
Page 207 and 208:
Page 209 and 210:
Page 214 and 215:
Page 216 and 217:
Page 218 and 219:
Page 220 and 221:
Page 222 and 223:
Page 224 and 225:
Page 226 and 227:
Page 228 and 229:
Page 230 and 231:
Page 232 and 233:
Page 234 and 235:
Page 236 and 237:
Page 238 and 239:
Page 240 and 241:
Page 242 and 243:
Page 244 and 245: A h i l i k A n s i k l o p e d i s
Page 272: A h i l i k A n s i k l o p e d i s
Page 345 and 346:
Page 347 and 348:
Page 349 and 350:
Page 351 and 352:
Page 353:
Page 357 and 358:
Page 359 and 360:
I-X
Page 361 and 362:
Page 363:
Page 366 and 367:
Page 368 and 369:
Page 370 and 371:
Page 372 and 373:
Page 374 and 375:
Page 376 and 377:
Page 378 and 379:
Page 380 and 381:
Page 382 and 383:
Page 384 and 385:
Page 386 and 387:
Page 388 and 389:
Page 390 and 391:
Page 392 and 393:
Page 394 and 395:
Page 396 and 397:
Page 398 and 399:
Page 400 and 401:
Page 402 and 403:
Page 404 and 405:
Page 406 and 407:
Page 408 and 409:
Page 410 and 411:
Page 412 and 413:
Page 414 and 415:
Page 416 and 417:
Page 418 and 419:
Page 420 and 421:
Page 422 and 423:
Page 424 and 425:
Page 426 and 427:
Page 428 and 429:
Page 430 and 431:
Page 432 and 433:
Page 434 and 435:
Page 436 and 437:
Page 438:
Page 441:
show all

T.C Gümrük ve Ticaret Bakanlığı ​

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?

T.C Gümrük ve Ticaret Bakanlığı