T.C Gümrük ve Ticaret Bakanlığı
1WQPJ6Jax
1WQPJ6Jax
- No tags were found...
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
A h i l i k<br />
A n s i k l o p e d i s i<br />
meydana gelen oda yönetimlerine izin; ihtiyaç<br />
<strong>ve</strong>ya isteğe dayalı olarak resmî makamlarca <strong>ve</strong>rilecektir.<br />
Yeni kurulacak odaların yönetiminde yer alacak<br />
üyeleri seçmek üzere yirmi kişi seçilecektir. Bu<br />
yirmi kişinin; onu vali, mutasarrıf <strong>ve</strong>ya kaymakam,<br />
onu da ticaret <strong>ve</strong> sanayi erbabı tarafından<br />
seçilecektir. Seçim kurulu; İstanbul’da <strong>Ticaret</strong><br />
Nazırı’nın, taşrada mahallî memurların başkanlığında<br />
toplanacaktır.<br />
Odalar ticaret <strong>ve</strong> sanayinin gelişmesi için gereken<br />
birçok işi yapabileceklerdir. Bunlar liman<br />
inşaatından, deniz <strong>ve</strong> nehirlerde vasıta çalıştırmaya,<br />
demiryolunun düzeltilmesi <strong>ve</strong> uzatılmasına,<br />
borsalar kurmaya vb. teşebbüs edebilecektir.<br />
Nizamnâme, tüccar <strong>ve</strong> ticaretle ilgili konularda<br />
odayı <strong>ve</strong> odada kayıtlı tüccarı işin içine sokmaya<br />
çalışır. Fakat başta belirtildiği gibi yönetimi seçecek<br />
20 kişiden 10’unun resmî makamlarca belirlenmesi,<br />
odalar üzerindeki devlet kontrolünün<br />
seviyesini ortaya kor.<br />
Mütareke yıllarında İstanbul <strong>Ticaret</strong> <strong>ve</strong> Sanayi<br />
Odası, tamamıyla faaliyetten <strong>ve</strong> millî özelliklerden<br />
uzak bir kurum durumundadır. İzmir’de<br />
toplanan ilk İktisat Kongresi’ne <strong>ve</strong>rilen raporlarda,<br />
özellikle Millî Türk Birliği tarafından bastırılıp<br />
dağıtılan 17 Ocak 1923 tarihli raporda,<br />
Mütareke yıllarının İstanbul <strong>Ticaret</strong> Odası’ndan<br />
şiddetle şikâyet edilir. Bu tür düşünceler, etkili<br />
olur. Millî Mücadele sonrasına kadar karma, hatta<br />
Gayrimüslim azınlık yönetiminde olan odalar,<br />
Cumhuriyet devrinde azınlıklardan arındırılır.<br />
I. Dünya Savaşı başladığı sıra başkent olan İstanbul<br />
<strong>Ticaret</strong> <strong>ve</strong> Sanayi Odası yönetimi, önceki<br />
dönemlere göre toplantı sayısını azaltıp, işleri<br />
yavaşlatır. Çünkü yönetim kurulunda Osmanlı<br />
Devleti’nin savaştığı ülkelerin vatandaşı olan üyeler<br />
vardır. Müslüman Türk üyeler, azınlıktadır.<br />
Oda faaliyetleri, Mütareke döneminde daha da<br />
duraksar. 1-2 Ağustos 1923’te İktisat Vekâletinin<br />
emri ile oda idare meclisi seçimleri yapılarak<br />
yönetim yenilenir. İTO’da, ilk defa tümü Türk<br />
tüccar <strong>ve</strong> sanayiciden oluşan 24 kişilik bir oda<br />
meclisi, 6 Eylül 1923’te seçilir. Başkanı İbrahim<br />
Paşazâde Hüseyin Hüsnü Bey’dir. Bu hal yeni dönem<br />
<strong>ve</strong> durumun bir sonucudur. Oda millî bir<br />
iktisat kurumu olarak canlandırılmak istenir.<br />
<strong>Ticaret</strong> <strong>ve</strong> Sanayi Odaları 23 Nisan 1925 tarihinde,<br />
özel kanun çıkartılarak yeniden düzene<br />
konulur. Bu kanuna göre ticaret odaları, Fransız<br />
usulü, doğrudan hükümete bağlı bir resmî kurum<br />
değildir. Amerika <strong>ve</strong> İngiltere uygulamasında<br />
olduğu gibi, kamu kuruluşu sayılmayan özel<br />
bir cemiyet de değildir. İki anlayış yarı resmîlikte<br />
buluşturulur. Cumhuriyet yönetiminde ticaret<br />
odaları, kamu kuruluşu konumunda meslekî <strong>ve</strong><br />
iktisadî bir kurum konumuna getirilir. 1925 yılında<br />
mevcut Türkiye Cumhuriyeti sınırları içinde<br />
yeni yapılanma ile birlikte 221 yerde <strong>Ticaret</strong><br />
<strong>ve</strong> Sanayi Odası teşekkül ettirilir. 27 Eylül 1925<br />
tarihli <strong>Ticaret</strong> <strong>ve</strong> Sanayi Odaları Yönetmeliğine<br />
göre, ticaret <strong>ve</strong> sanayi odalarının faaliyet alanı,<br />
yalnız bulundukları şehir <strong>ve</strong>ya kasaba değildir.<br />
İdarî yapı itibariyle, şehir <strong>ve</strong>ya kasabaya bağlı<br />
olan belediyeler, nahiye <strong>ve</strong> köyler de oda bölgesine<br />
dahildir.<br />
<strong>Ticaret</strong> Odalarının bir alt birimi halinde Cumhuriyet<br />
devrinde, Esnaf Cemiyetleri yaşamaya devam<br />
etmiştir. Mesela 1926’da Bursa Debbağ Esnafı<br />
Cemiyeti kurulur. Debbağların kurduğu bu<br />
cemiyetin, 11 maddelik bir Dahilî Talimatnâmesi<br />
yayımlanır. Talimatnâmeye göre cemiyetin amacı,<br />
Debbağ esnafı arasında birlik sağlayıp, haklarını<br />
muhafazaya çalışmaktır. 1926 için ilginç<br />
olan talimatnâme üçüncü maddesinde: “Cemiyetin<br />
içtimagâhı debbağhânede Lonca Odası’dır”<br />
denmesidir. Bu ifade, Lonca Odası’nın Bursa’da<br />
1926’da yaşadığını gösterir.<br />
ABD, Fransa, İngiltere, İtalya, Belçika ticaret <strong>ve</strong><br />
sanayi kuruluşlarının çalışması ile 1920 yılında,<br />
Uluslararası <strong>Ticaret</strong> Odası kurulur. Bu odaya üye<br />
olabilmek için bir ülkenin, önce ekonomik gücünü<br />
birleştiren bir kurum meydana getirmesi gerekmektedir.<br />
Avrupa ülkeleri yanında, Arjantin,<br />
Brezilya, Bulgaristan, Küba, Estonya, Litvanya,<br />
Fas, Portekiz, Salvador, Sırp-Hırvat-Slo<strong>ve</strong>n- Krallığı,<br />
Sudan, Güney Afrika Birliği gibi memleketlerin<br />
üye olduğu Uluslararası <strong>Ticaret</strong> Odası’na<br />
Türkiye 1926’da üye değildir.<br />
İkinci Dünya Savaşı döneminde, ekonomi <strong>ve</strong> toplum<br />
üzerindeki denetim giderek artar, devletçilik<br />
anlayışı ülkede tam anlamıyla hâkim olur. Bu gelişmeden<br />
ticaret <strong>ve</strong> sanayi odaları da payına düşeni<br />
alır. 11 Ocak 1943 tarihinde TBMM, yeni anlayıştaki<br />
<strong>Ticaret</strong> <strong>ve</strong> Sanayi Odaları, Esnaf Odaları<br />
<strong>ve</strong> <strong>Ticaret</strong> Borsası Kanunu’nu kabul eder. Böylece<br />
odalar <strong>ve</strong> borsanın yapısında, dönemin anlayışına<br />
uygun bazı düzenlemeler yapılır. Yeni kanunun<br />
uygulama ayağını gerçekleştirmek üzere<br />
10 Mayıs 1943 tarihli <strong>Ticaret</strong> <strong>ve</strong> Sanayi Odaları,<br />
301
Change language