T.C Gümrük ve Ticaret Bakanlığı
1WQPJ6Jax
1WQPJ6Jax
- No tags were found...
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
A h i l i k<br />
A n s i k l o p e d i s i<br />
218<br />
kentte debbağhane gibi bir de saraçhane bulunuyordu.<br />
Bu durum Türk çarşılarının temel yapılarından<br />
biriydi. Bunun için yeni ele geçirilen<br />
şehirlerde kısa süre içinde saraçhaneler inşa ediliyordu.<br />
Nitekim İstanbul fethedilince saraç esnafı<br />
hemen Bezzâzistan civarında yerleştirildi. Fatih<br />
Camii’nin inşasından kısa süre sonra bu külliyenin<br />
çevresinde şimdiki Saraçhane denen mevkide<br />
bir saraçhane yaptırılmış; saraç esnafı buraya<br />
topluca yerleştirilmiştir.<br />
Saraçhaneler, Osmanlı şehirlerinin en büyük zanaat<br />
kuruluşu durumundaydı. Özellikle Osmanlı<br />
ülkesinin en büyük saraçhanesi İstanbul’da<br />
idi. Bu konuyu “Esnâf-ı Muazzez-i Sarrâcân-ı<br />
Makbûlân” başlığı altında zikreden Evliya Çelebi,<br />
İstanbul Saraçhanesi’nde 1084 dükkânın bulunduğunu<br />
yazmaktadır.<br />
Saraçhaneler, genellikle daha çok şehir surlarının<br />
dışında, debbağhanelerin bitişiğinde, akarsu yakınında<br />
bulunuyordu. Mesela Edirne Saraçhanesi,<br />
Tunca nehri sahilinde idi. Bazı şehirlerde sur<br />
dahilindeki çarşıda idi. Nitekim Konya saraçhanesi,<br />
ikinci surun içinde, Kalecik mahallesi civarında<br />
yer alıyordu.<br />
Saraçlar, Osmanlı şehirlerinde aslında saraçhanedeki<br />
dükkânlarda toplu olarak oturmak zorundaydı.<br />
Buna riayet etmeyenlere yaptırımlar<br />
uygulanırdı. İstanbul’da daha çok Sipahi Çarşısı,<br />
Bitpazarı, Tavukpazarı, Divanyolu <strong>ve</strong> Ayasofya-i<br />
Kebîr civarındaki oda <strong>ve</strong> dükkânlarda nizama aykırı<br />
olarak üretim <strong>ve</strong> alım satım yapan saraçlar,<br />
1167 (1754) <strong>ve</strong> 1173 (1759) tarihinde saraçhane<br />
içinde dükkân kiralayıp imalat <strong>ve</strong> alım satım yapmaya<br />
devlet tarafından zorlanmışlardır.<br />
Saraçhanede az da olsa deri işleriyle uğraşan<br />
ancak saraç olmayan zanaat erbabının dükkânı<br />
da vardı. Nitekim İstanbul’da debbağ esnafının<br />
saraçhane içerisinde cami altında dükkânları<br />
bulunuyordu. Bunlar, iş yerlerine saraç esnafının<br />
ihtiyacı olan meşin, kösele, gön <strong>ve</strong> sahtiyan gibi<br />
malzemeleri koyar; saraçhanede bulunan saraç,<br />
kırbacı <strong>ve</strong> sandıkçı esnafına satarlardı. Bu durumun<br />
saraçlarca hoş karşılanmadığı, debbağları<br />
oturdukları dükkânlardan çıkarttıkları görülmektedir.<br />
Rebiülâhir 1179 (Eylül-Ekim 1765) tarihinde<br />
saraçlar kethüdası ile esnafının müdahalesi<br />
sonucu debbağlar saraçhaneden çıkarılmış;<br />
yerlerine saraçlar oturtulmuştur. Aynı şekilde 2<br />
Rebiülâhir 1177’te (10 Ekim 1763) saraçlar kethüdası<br />
saraçhane içinde dört beş adet dükkân<br />
kurarak debbağlardan aldığı sahtiyan, meşin <strong>ve</strong><br />
köseleleri bu dükkânlarda satmaya başlamış; bu<br />
durum nizama aykırı olduğu için esnaf tarafından<br />
dava edilmiştir. Bir ara sayıları on bire çıkan<br />
dükkânlar kanunsuz olarak açıldığı için kaldırılmıştır.<br />
Saraçhanelerde bazı zanaatlar saraç esnafına<br />
bağlı olarak icra edilebilirdi. Nitekim İstanbul<br />
Saraçhanesi’nde sepetçi esnafı da saraç esnafı<br />
içinde faaliyet gösteriyordu. Çünkü bunlar eskiden<br />
beri saraç esnafına tâbi idiler. Bunun için<br />
sepetçilerin kethüda <strong>ve</strong> yiğitbaşı tayinleri saraçhane<br />
ustaları nezaretinde gerçekleştiriliyordu.<br />
Sepetçi esnafı diğer işlerini de saraçhane ustalarının<br />
denetiminde yapıyordu. Bunlar saraçlarla o<br />
kadar iç içe idi ki, Şevval 1192’de (Kasım 1778)<br />
sepetçi esnafı saraçlardan ayrılmak istemiş; ancak<br />
mahkeme tarafından bu talep reddedilmiştir.<br />
KAYNAKÇA::<br />
M. Tayyib Gökbilgin, XV-XVI. Asırlarda Edirne <strong>ve</strong> Paşa Livâsı,<br />
İstanbul 1952, s. 39; Yusuf Küçükdağ, Lâle Devri’nde Konya, SÜ<br />
Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Basılmamış Doktora<br />
Tezi, Konya 1989, s. 27-28; Zeki Tekin, “Saraçhane”, DİA,<br />
XXXVI, İstanbul 2009, s. 111-113.<br />
Zeki TEKİN<br />
SARAÇHANE ÇEŞMESİ<br />
Edirne merkez Baba Timurtaş mahallesinde yer<br />
alan çeşme 1080 (1669) yılında Sinan Ağa tarafından<br />
yaptırılmıştır.<br />
İsmini yakınında bulunan Saraçhane<br />
Köprüsü’nden alan çeşme, kare bir kütle üzerine<br />
oturmaktadır. İnşa kitâbesi günümüze ulaşama-
Change language