T.C Gümrük ve Ticaret Bakanlığı
1WQPJ6Jax
1WQPJ6Jax
- No tags were found...
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
A h i l i k<br />
A n s i k l o p e d i s i<br />
94<br />
direkt olarak iletişime geçmesinden sonra Anadolu<br />
ticaret sektörünün yaşadığı sıkıntılara da işaret<br />
edilir. “Long - Term Change and the Ottoman<br />
Construction Site: A Study of Builders’ Wages and<br />
Iron Prices” adlı makalede, inşatta çalışan işçilerin<br />
aldıkları ücretler <strong>ve</strong> dönemin demir fiyatları<br />
üzerine yoğunlaşılır. Makalenin sonunda işçi ücretleri<br />
<strong>ve</strong> inşaatta kullanılan malzemelerin fiyat<br />
listesi ayrıntılı olarak gösterilir. “Merchant Network<br />
and Ottoman Craft Production (l6-l7th Centuries)”<br />
adlı makalede, Osmanlı ticareti içerisinde<br />
tüccarların <strong>ve</strong> zanaatkârların faaliyetleri anlatılır.<br />
“The Business of Trade: Bursa Merchants in the<br />
l480” adını taşıyan makalesinde Faroqhi, tereke<br />
defterlerini kaynak edinerek Bursa’da faaliyet<br />
gösteren tüccarların mal varlıkları hakkında bilgi<br />
<strong>ve</strong>rir. “Trade and Traders in 1660s İskenderun”<br />
adlı makalede ise 1660’lı yıllarda gümrük <strong>ve</strong>rgilerini<br />
gösteren belgelerden yararlanarak bu şehrin<br />
ticarî yapısı hakkında önemli bilgiler sunar.<br />
Evliya Çelebi’nin hac yolculuğu sırasında gördüğü<br />
şehirlerin durumu <strong>ve</strong> ticarî faaliyetleri hakkındaki<br />
anlatımları, “Red Sea Trade and Communications<br />
as Obser<strong>ve</strong>d by Evliya Çelebi (1671-72)” adlı<br />
makalenin ana kaynağını oluşturur. “Se<strong>ve</strong>nteenth<br />
Century Agricultural Crisis and the Art of Flute<br />
Playing: The Worldly Affairs of the Mevlevi Dervishes<br />
(1595-1652)” adlı makalede, XVII. asırda<br />
zaviyelerin tarımsal üretiminin sekteye uğramasından<br />
ne denli etkilendiği irdelenmeye çalışılır.<br />
XVII. Asırda gerçekleşen tarımsal üretimdeki krizin<br />
neden olduğu göçlerin Osmanlı şehirlerine etkisi,<br />
“A Great Foundation in Difficulties: Or some<br />
Evidence on Economic Contraction in the Ottoman<br />
Empire of the Mid - Se<strong>ve</strong>nteenth Century”<br />
adlı makalede irdelenir. Bu krizlerin Osmanlı vakıf<br />
sistemine etkisi, Mahmud Paşa vakfının XVI<br />
<strong>ve</strong> XVII. asırlardaki belgelerinin kıyaslanmasıyla<br />
ortaya konulur. “Wealth and Power in the Land<br />
of Oli<strong>ve</strong>s: the Economic and Potilical Activities of<br />
Müridoğlu Hacı Mehmed Ağa, Notable of Edremit”<br />
adlı makalede ise Anadolu topraklarında siyasî <strong>ve</strong><br />
ekonomik bir güç olarak ortaya çıkan ayanlar,<br />
Erdemit’te bulunan Müridoğlu Hacı Mehmed Ağa<br />
örneği üzerinden anlatılmaya çalışılır.<br />
H. Mustafa ERAVCI<br />
MALİYE NEZARETİ<br />
Osmanlı Devleti’nde para işleriyle ilgilenen idarî<br />
birimdir. Başında bulunan üst düzey amire Maliye<br />
Nazırı denirdi. Osmanlı klasik döneminde<br />
mali işlere önceleri sadrazam bakardı. Sonra<br />
mali işleri idare etmek <strong>ve</strong> maliye nazırı makamında<br />
olmak üzere baş defterdarlık ihdas edildi.<br />
Baş defterdar, bütün hazine işleri ile emin<br />
<strong>ve</strong> haraççıların muhasebesini görürdü. Baş defterdar,<br />
Taşra defterdarı, Defterdar-ı ev<strong>ve</strong>l <strong>ve</strong>ya<br />
Defterdar-ı şıkkı-ı ev<strong>ve</strong>l olarak adlandırılırdı.<br />
Defterterdarın emrinde; İstanbul <strong>ve</strong> Rumeli malî<br />
işlerine bakmak üzere Defterdar-ı şıkk-ı sani <strong>ve</strong><br />
Anadolu işlerine bakmak üzere Defterdar-ı şıkk-ı<br />
sâlis adlı üçüncü bir defterdar vardı. Daha sonraki<br />
asırlarda duyulan lüzum üzerine defterdarlık<br />
teşkilatında düzenlemeler yapıldı.<br />
Sultan III. Selim döneminde (1789-1807) Nizam-ı<br />
Cedit masrafları için yeni <strong>ve</strong>rgi düzenlemeleri<br />
yapıldı. Yeni <strong>ve</strong>rgilerin idaresi Defterdar-ı şıkk-ı<br />
saniye <strong>ve</strong>rildi. Sultan II. Mahmud döneminde<br />
(1808-1839), askerî hesaplara bakmak için Masarifat<br />
Nezareti, iltizama <strong>ve</strong>rilmesi kaldırılmış<br />
olan mukataaların idaresi için de Mukataat Nezareti<br />
kuruldu. 1834’te Masarifat Nezareti kaldırıldı<br />
<strong>ve</strong> Defterdar-ı şıkkı-ı ev<strong>ve</strong>l, Hazine-i Âmire<br />
<strong>ve</strong> Mansure Defterdarlığı olmak üzere ikiye ayrıldı.<br />
1838’de “defterdar” tabiri bırakılarak Maliye<br />
Nezareti ihdas edildi. Bu nezarete ilk defa Ordu<br />
Defterdarı Abdurrahman Nazif Efendi atandı.<br />
Maliye Nezareti, 1839’da Hazine-i Mukataat<br />
<strong>ve</strong> Hazine-i Âmire şeklinde tekrar ikiye ayrıldı.<br />
1839’da Sultan Abdülmecid’in (1839-1861) cülusu<br />
ile birlikte Maliye Nezareti adı kaldırılarak<br />
Hazine-i Âmire Defterdarlığı <strong>ve</strong> Hazine-i Mukataat<br />
Defterdarlığı şeklindeki uygulamaya geçildi.<br />
1841’de bu iki hazine Umur-ı Maliye Nezareti yeniden<br />
birleştirildi. Böylece devletin bütün gelir <strong>ve</strong><br />
giderleri tek elden idare edilmeye başlandı.<br />
Bu arada 1840’ta malî işlerin Maliye Nezareti’ne<br />
bağlı olarak görüşülmesi için Meclis-i Muhasebe-i<br />
Maliye kuruldu. Tanzimat’la birlikte (1839) Maliye<br />
Nezareti’nin görevi sekiz muhasebe <strong>ve</strong> sekiz<br />
kalem altında birleştirildi: Muhasebeler; Maliye,<br />
Sergi, Ceride, Esham, Mukataat, Evkaf, Zecriye<br />
<strong>ve</strong> Haremeyn. Kalemler ise Maliye Mektubî,<br />
Evamir, Ebniye-i Hassa, Feshane, Cizye, Zahire,<br />
Ambar <strong>ve</strong> Derya kalemleri şeklinde oluşturuldu.<br />
Zaman zaman bu muhasebelerde de idarî anlamda<br />
değişiklikler yapıldı <strong>ve</strong> Ceride <strong>ve</strong> Varidat<br />
muhasebeleri birleştirildi. 1843’te ziraat <strong>ve</strong> tica-
Change language