T.C Gümrük ve Ticaret Bakanlığı

Recommendations

Info

A h i l i k A n s i k l o p e d i s i 238 SÜHREVERDÎ (ö. 1234) Fütüvvet teşkilatının kuruluş ve yayılışına önemli katkıları olan Şehabeddin Ömer Sühreverdî, 1 Şâban 539 (27 Ocak 1145) tarihinde Zencan’a bağlı Sühreverd’de doğdu. Doğum yerine nisbetle Sühreverdî, Hz. Ebû Bekir soyundan geldiği için Bekrî ve Kuraşî nisbeleriyle anılır. Babası Ebû Câfer Muhammed, amcası ünlü mutasavvıf Ebü’n-Necîb Ziyâeddin Abdülkahir’dir. Babası Sühreverd kadısı iken bir iftira sonucu idam edildiğinde Şehâbeddin henüz altı aylık bir bebekti. Gençlik çağında Bağdat’da amcasının (ö. 563 / 1168) himayesinde muhtelif hocalardan okudu. Şâfiî fıkhını Ebü’l-Kâsım b. Fadlân ve Ebü’l- Muzaffer Hibetullah b. Ahmed eş-Şiblî’den tahsil etti. Ebü’l-Feth İbnü’l-Battî, Ma‘mer b. Fâhir, Ebû Zür‘a el-Makdisî, Ebü’l-Fütûh et-Tâî gibi âlimlerden hadis, fıkıh ve diğer ilimleri aldı. Başlangıçta kelâm ilmine ilgi duydu ise de amcasının arkadaşı Kâdiriyye pîri Abdülkâdir Geylânî’nin (ö. 561 / 1165-66) irşâdıyla bundan vazgeçti. Amcası ve Abdülkâdir Geylânî’nin vefatından sonra mürşid aramak için Basra’ya gitti. Burada bir müddet Ebû Muhammed Abdullah el-Basrî’nin derslerine devam etti. Sühreverdî’nin Abadan’da abdal diye anılan erenlerle görüştüğü, Hızır’la sohbetlerde bulunduğu ve uzunca bir süre halvet yaşadığı nakledilir. Basra’dan tekrar Bağdat’ta geldi ve amcasının Dicle nehri kenarındaki tekkesinde ve Makber mahallesinde vaaz ve irşad hizmetlerine başladı. Müessir sohbetleri sayesinde büyük halk kitlelerinin dikkatini çekti ve birçok insan kendisine mürid oldu. Büyük tarikatlardan Sühreverdiyye’nin kurucusu olan Şehabeddin Sühreverdî çağdaşlarından Evhadüddîn Kirmânî ve Muhyiddin İbnü’l-Arabî ile görüşmüştür. Kurduğu tarikatın Hindistan ve Pakistan taraflarında yayılmasını sağlayan Bahâeddin Zekeriyyâ el-Mültânî, Büzgaşiyye kolunun kurucusu Necîbüddin Ali b. Büzgaş eş-Şîrâzî onun en önemli müridlerindendir. İranlı şair Kemâleddîn İsfahânî, Şeyh Sühreverdî’ye intisap ettikten sonra uzun bir süre inziva hayatı yaşamış, Sühreverdî’nin vefatı üzerine tekrar İsfahan’a dönmüştür. Şâfiî fakihi İzzeddin b. Abdüsselâm da onun müridlerindendir. Sa’dî Şîrâzî’nin de tahsil yapmak maksadıyla Bağdat’a geldiğinde Sühreverdî’yi ziyaret ettiği rivayet edilmektedir. Abbâsî halifelerinden Nâsır-Lidînillâh Şehâbeddin Sühreverdî’yi kendi adına yaptırdığı tekkeye (Nâsıriyye) şeyh tayin etti. Bistâmiyye ve Me’mûniyye tekkelerinin de şeyhliği kendisine verilen Şeyh Şehâbeddin “şeyhü’ş-şüyûh” unvanıyla anılır oldu. Kendisi gibi Hz. Ebû Bekir soyundan gelen Mevlana’nın babası Bahâeddin Veled’i 617 (1220) yılında Bağdat’a geldiğinde kalabalık bir halk kitlesiyle karşıladı. 628 (1231) tarihinde hac için Mekke’de bulunduğu sırada sultânü’lâşıkin İbnü’l-Fârız ile tanıştı. İbnü’l-Fârız’ın oğullarına ve Mısırlı ilmiyeden bazı kişilere tarikat hırkası giydirdi. Son zamanlarında gözlerini kaybetmesine ve kötürüm olmasına rağmen cuma vaazlarına çıkmaya devam eden Sühreverdî, 1 Muharrem 632 (26 Eylül 1234) tarihinde vefat etti ve Verdiye semtindeki türbeye defnedildi. Halîfe Nâsır-Lidînillâh dağılan İslâm birliğini toparlamak amacıyla fütüvvet teşkilâtının örgütlenmesi çalışmalarında Sühreverdî’den büyük ölçüde yararlandı. Özellikle ona Fütüvvetnâme adıyla bir risâle yazdırması ve kendisini hilâfet merkeziyle beylikler arasında elçilik göreviyle görevlendirmesi bu türdendir. Bu açıdan bakıldığında Sühreverdî’nin fütüvvet ve ahîlik ile hem teorik hem de pratik açıdan ilişkisi olmuştur. Sühreverdî ilk olarak sûfî kimliğiyle yazdığı Avârifü’l-maarif adlı eserinde fütüvvete yer vermiştir. Sühreverdî’ye göre fütüvvet fikri Kur’an’da: “Kendileri son derece ihtiyaç içinde bulunsalar bile onları kendilerine tercih/îsâr ederler” (el-Haşr, 59/9) şeklinde zikri geçen “îsâr” kavramıyla doğrudan alakalıdır. Nitekim Bâyezid Bistâmî’nin “Biz bulamayınca şükreder, bulunca başkalarına dağıtırız” şeklindeki sözünü gerçek îsâr ve fütüvvet olarak değerlendirmiştir. Onun Fudayl b. Iyaz’dan naklettiği “Fütüvvet, kardeşlerinin hatalarına müsâmaha göstermendir” şeklindeki tarifi de ahîlikteki kardeşliğin temel esaslarıyla örtüşmektedir. Ona göre fütüvvet, misafir ağırlama konusunda zorlanmayı gerektirecek hazırlıktan kaçınmak, elde-avuçta olan ve evde bulunan ne varsa onları ikram etmekle yetinmektir.” Sühreverdî’nin biri küçük (13 sayfa), biri büyük (54 sayfa) olmak üzere Farsça iki Fütüvvetnâme’si vardır. Sühreverdî’nin telif ettiği Fütüvvetnâmelerin Farsça kaleme alınmış olması Büyük Selçuklular ve Anadolu Selçukluları zamanında devlet ve ilim dilinin Farsça olmasından kaynaklanmaktadır. Fütüvvet ve ahîlik geleneği-
A h i l i k A n s i k l o p e d i s i nin Arap muhitlerden çok Acem ve Türk muhitlerinde yaygınlık göstermesi de bu eserlerin Farsça yazılmasındaki asıl sebep olarak değerlendirilebilir. Murtaza Sarrâf ve Henry Corbin tarafından Resâyil-i Civânmerdân adıyla neşredilen (Tahran 1973) fütüvvet ve ahîlik risâleleri (s. 89-166) arasında ilk sırada yer alan Sühreverdî’nin eseri, fütüvvet ve ahîliğin temel esaslarını ortaya koymaktadır. Buna göre fütüvvetin altısı zâhir/ dış, altısı da bâtın/iç olmak üzere on iki rüknü bulunmaktadır. Bu rükünlerin zâhirî olanları şöyle sıralanır: Şalvar kuşanmak/beline sahip olmak, midesini haram lokmadan korumak, dilini gıybet, iftirâ, boş söz ve yalandan korumak, göz ve kulağını haramdan korumak, el ve ayağını haramdan korumak, hırs ve emel tuzağına düşmemek. Bu altı rükün ahîlikteki “eline, diline ve beline sahip olma” ilkelerini kapsamaktadır. Fütüvvetin bâtınî rükünleri ise şunlardır: İstemeden vermek, minnetsiz vermek, alçak gönüllü olmak, bağışlayıcı olmak, benlik duygusunu yok etmek, vuslat, kurbet ve hidâyet makamlarında uyanık olmak. Sühreverdî bu kavramların açıklamasında “ahî için gerektir ki” ifadesiyle ahî kavramını da sıkça kullanmaktadır. Sühreverdî fütüvvet ve ahîliği seyfî ve kavlî olmak üzere iki kola ayırmaktadır. Seyfî kolu tasavvuftaki hak ya da tahakkuk hırkası ile kavlî kolu da teberrük hırkası ile irtibatlı görmektedir. Sühreverdî’nin ikinci risâlesi beş bölümden oluşmakta ve fütüvvet ve ahîliğin genel prensiplerini kapsamaktadır. Müellif burada fütüvvet hareketinin Bağdât’tan çıkarak dört yolla İslâm dünyâsının dört bucağına dağıldığını belirtir. Bunlardan biri Mekke’ye, diğeri Şam’a, öteki Rum/Anadolu’ya, bir diğeri ise Azerbaycan’a dağılmıştır. Sühreverdî fütüvvet hareketinin sadece bir sınıf hareketi olmadığını; aksine fütüvvet mensuplarının Arap, Acem, Türk, Tacik, avam, asker, esnaf, tüccar ve her sınıftan oluştuğuna işaret eder. Fütüvvetin Hz. Âdem’den başlayarak Şit ve İbrâhim gibi büyük peygamberlerden beri devam eden bir gelenek olduğunu ifade eder. Fütüvvette hem İmam Ali’nin hem de Hz. Ömer’in önemli yerine işaret eder. Şehabeddin Sühreverdî’nin diğer eserleri şunlardır: Nuğbetü’l-beyân fî tefsîri’l-Kur’ân; Reşfü’n-nesâihi’l-îmâniyye ve keşfü’l-fezâihi’l- Yûnâniyye; İrşâdü’l-mürîdîn ve mecdü’ttâlibîn; İ’lâmü’l-hüdâ ve akîdetü erbâbi’t-tüka; er-Rahîku’l-mahtûm li-zevi’l-ukûl ve’l-fühûm; Risâletü’s-seyr ve’t-tayr; Vesâyâ; Cezbü’l-kulûb ilâ muvâsalâti’l-mahbûb; Evrâdü’s-Sühreverdî; Sünûhu’l-fütûh bi-zikri’r-rûh; el-Makâmâtü’ssûfiyye; İdâletü’l-iyân ale’l-bürhân. KAYNAKÇA: Şehabeddin Sühreverdî, Avârifü’l-maarif, (çev. H. Kâmil Yılmaz- İrfan Gündüz), İstanbul 1993, s. 309-310, 318, 549; aynı yazar, Fütüvvetnâme (yay. Murtazâ Sarrâf-Henry Corbin), Resâyil-i Civânmerdân, Tahran 1352, s. 94-97; Hasan Kâmil Yılmaz, “Sühreverdî”, DİA, XXXVIII, İstanbul 2010, s. 40-42. Hasan Kamil YILMAZ SÜHREVERDİYYE Fütüvvetin kuruluşuna katkıda bulunan Sühreverdi’nin kurduğu tarikattır. İslam dünyasının etkili tarikatlarından Sühreverdiyye, Ebû Hafs Şehâbeddin Ömer es-Sühreverdî (ö. 632 / 1234) tarafından Bağdat’ta kuruldu. Ebû Hafs’ın tasavvuf yoluna girişi ve yetişmesinde amcası ve şeyhi Ebü’n-Necîb es-Sühreverdî’nin önemli rolü sebebiyle tarikatın kuruluşunu Ebü’n-Necîb’e kadar götürenler de vardır. Nitekim Takiyyüddin Vâsıtî tarikatı Ebü’n-Necîb’e nisbet etmiş ve adını Sühreverdiyye’nin yanı sıra “en-Necîbiyye es-Sühreverdiyye” şeklinde de kaydetmiştir. Murtazâ ez-Zebîdî de Şehâbeddin’in kurduğu tarikatın Şehâbiyye adını aldığını belirtmiş ve bunu, Ebü’n-Necîb’e nisbet ettiği Sühreverdiyye’nin bir kolu olarak kaydetmiştir. Öte yandan Zebîdî, Ebü’n-Necîb’in hilâfet aldığı şeyhlerden birisinin Abdülkadir-i Geylânî olduğunu ileri sürerek Sühreverdiyye’yi de Kâdiriyye’nin büyük kollarından biri olarak zikretmiştir. Sühreverdiyye’nin Ebü’n-Necîb tarafından kurulduğu kabul edildiği takdirde, Ebheriyye ve Kübreviyye tarikatlarının Sühreverdiyye’nin bir kolu olarak kabul edilmesi gerekir. Zira Ebheriyye’nin kurucusu Kutbüddin el-Ebherî, Ebü’n-Necîb’in halifesi olduğu gibi, Kübreviyye’nin kurucusu Necmeddin Kübrâ’nın şeyhleri Ammâr-ı Yâsir el- Bitlisî ile İsmâil Kasrî de onun halifeleri arasında bulunmaktadır. Sühreverdiyye silsilesi Ebû Hafs Şehâbeddin’den sonra amcası Ebü’n-Necîb es-Sühreverdî vası- 239
Page 3:
Sahibi T.C. Gümrük ve Ticaret Bak
Page 6 and 7:
BAKAN Nurettin CANİKLİ BAKAN YARD
Page 11 and 12:
kısaltmalar AKÜ : Afyon Kocatepe
Page 14 and 15:
A h i l i k A n s i k l o p e d i s
Page 16 and 17:
Page 18 and 19:
Page 20 and 21:
Page 22 and 23:
Page 24 and 25:
Page 26 and 27:
Page 28 and 29:
Page 30 and 31:
Page 32 and 33:
Page 34 and 35:
Page 36 and 37:
Page 38:
Page 41 and 42:
Page 43 and 44:
Page 45 and 46:
Page 47 and 48:
Page 49 and 50:
Page 51 and 52:
Page 53 and 54:
Page 55 and 56:
Page 57 and 58:
Page 59 and 60:
Page 61 and 62:
Page 63 and 64:
Page 65 and 66:
Page 67 and 68:
Page 69 and 70:
Page 71 and 72:
Page 73 and 74:
Page 75 and 76:
Page 77 and 78:
Page 79 and 80:
Page 81 and 82:
Page 83 and 84:
Page 86 and 87:
Page 88 and 89:
Page 92 and 93:
Page 94 and 95:
Page 96 and 97:
Page 98 and 99:
Page 100 and 101:
Page 102 and 103:
Page 104 and 105:
Page 106 and 107:
Page 108 and 109:
Page 110 and 111:
Page 112 and 113:
Page 114:
Page 117 and 118:
Page 119 and 120:
Page 121 and 122:
Page 123 and 124:
Page 125 and 126:
Page 127 and 128:
Page 129 and 130:
Page 131 and 132:
Page 133 and 134:
Page 135 and 136:
Page 137 and 138:
Page 139 and 140:
Page 141 and 142:
Page 143 and 144:
Page 145 and 146:
Page 147:
Page 151 and 152:
Page 153 and 154:
Page 155 and 156:
Page 157 and 158:
Page 159 and 160:
Page 161 and 162:
Page 163:
Page 167 and 168:
Page 169 and 170:
Page 171 and 172:
Page 173 and 174:
Page 175 and 176:
Page 177 and 178:
Page 179 and 180:
Page 181 and 182:
Page 183 and 184:
Page 185 and 186:
Page 187 and 188: A h i l i k A n s i k l o p e d i s
Page 196: A h i l i k A n s i k l o p e d i s
Page 289 and 290:
Page 291 and 292:
Page 293 and 294:
Page 295 and 296:
Page 297 and 298:
Page 299 and 300:
Page 301 and 302:
Page 303 and 304:
Page 305 and 306:
Page 307 and 308:
Page 309 and 310:
Page 311 and 312:
Page 313 and 314:
Page 315 and 316:
Page 317 and 318:
Page 320 and 321:
Page 322 and 323:
Page 324 and 325:
Page 326:
Page 329 and 330:
Page 332 and 333:
Page 334 and 335:
Page 338:
Page 341 and 342:
Page 343 and 344:
Page 345 and 346:
Page 347 and 348:
Page 349 and 350:
Page 351 and 352:
Page 353:
Page 357 and 358:
Page 359 and 360:
I-X
Page 361 and 362:
Page 363:
Page 366 and 367:
Page 368 and 369:
Page 370 and 371:
Page 372 and 373:
Page 374 and 375:
Page 376 and 377:
Page 378 and 379:
Page 380 and 381:
Page 382 and 383:
Page 384 and 385:
Page 386 and 387:
Page 388 and 389:
Page 390 and 391:
Page 392 and 393:
Page 394 and 395:
Page 396 and 397:
Page 398 and 399:
Page 400 and 401:
Page 402 and 403:
Page 404 and 405:
Page 406 and 407:
Page 408 and 409:
Page 410 and 411:
Page 412 and 413:
Page 414 and 415:
Page 416 and 417:
Page 418 and 419:
Page 420 and 421:
Page 422 and 423:
Page 424 and 425:
Page 426 and 427:
Page 428 and 429:
Page 430 and 431:
Page 432 and 433:
Page 434 and 435:
Page 436 and 437:
Page 438:
Page 441:
show all

T.C Gümrük ve Ticaret Bakanlığı ​

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?

T.C Gümrük ve Ticaret Bakanlığı