T.C Gümrük ve Ticaret Bakanlığı
1WQPJ6Jax
1WQPJ6Jax
- No tags were found...
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
A h i l i k<br />
A n s i k l o p e d i s i<br />
MECMÛATÜ’T-TEVÂRÎHİ’L-<br />
MEVLEVİYYE / MEVLEVÎLERİN<br />
TARİHİ<br />
Selçuklu dönemi Ahileri hakkında bilgi <strong>ve</strong>ren<br />
Seyyid Sahîh Ahmed Dede’nin (ö. 1189 / 1775)<br />
yazdığı kitabın asıl adı, Mecmuatü’l-Tevârihi’l-<br />
Mevleviyye’dir. Aslı Mevlana Müzesi Kütüphanesi,<br />
nr. 5446’da kayıtlıdır. Ahmed Remzi Dede (660 /<br />
1267-1363 / 1945) tarafından istinsah edilmiştir.<br />
Cem Zorlu, Yüksek Lisans çalışması çerçe<strong>ve</strong>sinde<br />
günümüz Türk harflerine Mecmûatü’t-Tevârîhi’l-<br />
Mevleviyye / Mevlevîlerin Tarihi ismiyle çevirmiş<br />
olup, İstanbul‘da 2003 yılında neşredilmiştir.<br />
Esasta Mevlevi Tarikatı’nı konu olan eser, Hz.<br />
Peygamber’in çocukluğundan başlayarak hayatını<br />
anlatır. On iki imam, onlarla ilgili olaylardan<br />
bahsederken meşhur pek çok mutasavvıf dervişin<br />
ilim tahsilleri, istinabeleri <strong>ve</strong> kendilerine bağlanan<br />
müritlerin eğitim <strong>ve</strong> terbiyelerini kaleme alır. Bu<br />
bağlamda Selçuklu tarihi <strong>ve</strong> Ahi Hüseyin Urmevi,<br />
Ahi Muhammed Urmevi, Ahi Natur, Ahi Türk<br />
gibi XIII. yüzyılda yaşamış Konya’nın önde gelen<br />
Ahileri ile ilgili bilgiler <strong>ve</strong>rdiği için Ahilik kültürü<br />
bakımından da önemlidir.<br />
Eserde bahsi geçen devrin Ahilerinin kimlikleri,<br />
kişilikleri <strong>ve</strong> özelliklerini tanıma imkânı bulmaktayız.<br />
Sahih Ahmed Dede meşhur tarihî olayları,<br />
ölümleri, doğumları tarih, hatta bazan gün olarak<br />
<strong>ve</strong>rir. Cem Zorlu’nun yayımladığı kitap, 381 sayfa<br />
olup sonuç, bibliyografya <strong>ve</strong> indeksle sona ermektedir.<br />
Bekir ŞAHİN<br />
MEHMED I<br />
(d. 788 / 1387-ö. 824 / 1421)<br />
Osmanlı mü<strong>ve</strong>rrihlerinin Sultan Çelebi <strong>ve</strong>ya Çelebi<br />
Sultan unvanı <strong>ve</strong>rdikleri, Yunan <strong>ve</strong> Arap kaynaklarında<br />
Kirişçi lakabıyla kaydettiği I. Mehmed<br />
beşinci Osmanlı sultanıdır. Babası I. Bayezid’in<br />
Kütahya <strong>ve</strong> Hamidili sancağında şehzade bulunduğu<br />
esnada (788 / 1386 <strong>ve</strong>ya 789 / 1387) Devlet<br />
Hatun adlı bir cariyesinden dünyaya geldi. I.<br />
Bayezid’in dördüncü oğlu Çelebi Mehmed yetiştiği<br />
kültürel taban ki Ahiliğin güçlü olduğu yerler olan<br />
Kütahya, Bursa <strong>ve</strong> nihayet şehzadelik dönemini<br />
geçirdiği Amasya <strong>ve</strong> Tokat’tır. Çelebi Mehmed’in<br />
Ahiliğin temel değerleri olan “civanmerd , yiğit, âlî<br />
cenap <strong>ve</strong> cömertlik ile kahramanlık” gibi temel<br />
vasıfları taşıması bu kültürel tabandan çok güçlü<br />
bir şekilde beslendiğini göstermektedir. Diğer taraftan<br />
sadece bu kültürel tabandan beslenmekle<br />
de kalmayarak Amasya <strong>ve</strong> Tokat’ta beraber devlet<br />
tecrübesini kazandıkları Ahi önderleri Ahi Bayezid<br />
<strong>ve</strong> Ahi İvaz Paşa’yı <strong>ve</strong>ziriazamlık görevine<br />
getirerek adeta onlar da devletin gözü <strong>ve</strong> kulağı<br />
olmuşlardır. Özellikle Osmanlının kaotik süreci<br />
olan fetret döneminde <strong>ve</strong> sonrasında devam eden<br />
dinsel dönüşüm süreci ile azılı düşmanlarının<br />
bütün kollardan saldırıya geçtiği onun saltanat<br />
döneminde Ahiliğin temel değerlerini diplomatik<br />
bir üslupla kullanarak devleti yeniden inşa etmiştir.<br />
Denebilir ki devletin ikinci kurucusu <strong>ve</strong>ya<br />
Hammer’in ifadesi ile “Tatar tufanın tehlikeye<br />
düşürdüğü devlet gemisini kurtaran Nuh” Çelebi<br />
Mehmed idi. Onun dayanmış olduğu değerlerin<br />
merkezinde de ecdadı gibi Ahilik değerleri vardır.<br />
Edirne <strong>ve</strong> Bursa saraylarında çok dilli <strong>ve</strong> kültürlü<br />
ortamda yetişen şehzade 801 Şevvalinde (Haziran<br />
1399) Amasya, Tokat <strong>ve</strong> Sivas ile Ankara’yı<br />
da içine alan, daha önce Eretna hanedanının<br />
toprakları olan Rum vilayetine vali olarak gönderildi.<br />
Özellikle o, daha önce kazandığı çok kültürlülükle<br />
oluşan hoşgörülü yönetim anlayışını<br />
pratikte de gösterdi. Nitekim onun şehzadelik<br />
döneminde paşa sancağı Amasya vilayetinin huzur<br />
<strong>ve</strong> sükun içinde yaşadığı, olgun adaleti ile de<br />
her türlü yaramazlık <strong>ve</strong> zulmün kalmadığı ifade<br />
edilir. Amasya’da bulunduğu esnada Timur tehlikesinin<br />
baş göstermesi üzerine Babası Yıldırm<br />
Bayezid’in Timur ile giriştiği savaşta ordunun<br />
merkezinde artçı kuv<strong>ve</strong>tlerin başına getirilmiştir.<br />
Hatta ünlü Osmanlı tarihçisi Hoca Saadeddin, Ali<br />
Paşa <strong>ve</strong> Malkaçoğlu ile Evrenos gibi Rumeli’nin<br />
namdar beylerinin bunun emrine <strong>ve</strong>rildiğini<br />
kayd eder. Bayezid <strong>ve</strong> oğulları çetin mücadele etmelerine<br />
rağmen istihbarat, strateji <strong>ve</strong> savaş araç<br />
<strong>ve</strong> gereçlerindeki gelişmişlik ile orduların yapılanmasına<br />
bağlı olarak Bayezid’in ordusu savaşı<br />
kaybetti. Bu durumu gören Şehzade Mehmed<br />
birliklerini alarak Amasya’ya çekildi. Kardeşleri,<br />
Mustafa 804 (1402) yılında Timur tarafından<br />
yakalanıp Semerkant’a götürüldü; Çelebi Musa<br />
babasıyla birlikte Timur’un Akşehir’e gelinceye<br />
kadarki Anadolu seferinde onunla beraber oldu;<br />
diğer kardeşi Kasım Bursa’daki sarayda bulunuyordu.<br />
Süleyman <strong>ve</strong> İsa ise “Dârüssaltana” olarak<br />
kabul edilen Bursa’yı <strong>ve</strong> Rumeli’nin merkezi<br />
Edirne’yi ele geçirmek için birbirleriyle mücadeleye<br />
giriştiler.<br />
99
Change language