T.C Gümrük ve Ticaret Bakanlığı

Recommendations

Info

A h i l i k A n s i k l o p e d i s i 350 bellerinde uzunca bir bıçak olan, başlarında altında yün bir takke ve bunun üzerini bir arşın uzunluğunda, iki parmak genişliğinde bir serpuş örten yiğitler olarak tanımlar. Burada Ahilik teşkilatı içinde yer alan gençler için Arapça ve Farsça kitaplarda “fetâ” yahut “fityân” tabirinin kullanılması, söz konusu dönemlerde bu gençlerin Anadolu’da yiğit ve bunların başında olan kimselerin yiğitbaşı şeklinde anılmış olabileceklerini gösterir. Esasen Dîvânü lugati’t-Türk’te “Ot tütünsüz bolmas / Yigit yazuksuz bolmas” (Ateş dumansız olmaz / Genç günahsız olmaz) atasözünün yer alması ve Kırgız toplumunda “er cigit, el kamın ceyt” (er olan, yiğit olan kimse, halkının gamını, tasasını, kederini üzerine alan ve bunu çeken kimsedir) atasözünün nesilden nesile söylenerek bugüne gelmesi, yiğit kelimesinin çok eski dönemlerden beri hem yazılı literatüre girdiğine hem de sözlü edebiyatta yer aldığına önemli bir işarettir. XIII. ve XIV. yüzyıllarda Anadolu’da Ahilik ve dolayısıyla esnaf teşkilatı daha kuvvetli ve daha bağımsız bir yapıdaydı. Bu bağlamda teşkilat mensupları ve bu teşkilatın içinde yer alan yiğitler ve bunların başındaki yiğitbaşılar daha serbest hareket etme imkânına sahiptiler. Ancak Anadolu’nun Osmanlı idaresine girmesi üzerine bilhassa XV. yüzyılın ortalarından itibaren esnaf teşkilatı devletin merkezî otoritesine ve kurallarına daha sıkı bir biçimde bağlandı. Böylece muhtemelen Ahilik teşkilatı içinde yer alan yiğitbaşı da Ahilik geleneklerinin bir devamı şeklinde esnaf idare heyetlerinin içinde yer almaya başladı. En genel çizgileriyle Osmanlı’da esnaf, mal ve hizmet üretimiyle ilişkili herhangi bir iş kolunun belirli bir alanında uzmanlaşarak çalışanların meydana getirdiği meslekî bir teşkilattı. Her esnafın bir idare heyeti vardı. Bu heyet, ilgili esnaf topluluğunun ileri gelenlerinden ve ustalarından teşkil edilirdi. Heyetin başkanı kethüda unvanıyla biliniyordu. Heyet üyelerinden biri de yiğitbaşı idi. Kethüdanın yardımcısı olarak görev yapan yiğitbaşı, esnafın özellikle örgütiçi meselelerinin hallinde, sorunların başta kethüda olmak üzere gerekli yerlere iletilmesinde önemli bir rol oynamaktaydı. Zamanla esnafın örgüt içi meseleleri artınca XVIII. yüzyıldan itibaren hemen hemen her esnaf örgütünde zorunlu olarak bir yiğitbaşı görev yapmaya başladı. Yiğitbaşının seçimi genelde kethüdanın tayinine benzer bir şekilde gerçekleşir ve esnafın ileri gelenleri arasından seçilirdi. Bunda ilgili esnafın ustalarının ve ileri gelenlerinin kanaati dikkate alınırdı. Aday belirlendikten sonra mahallin kadısına başvurulurdu. Kadılık makamının uygun görüp onaylamasıyla yiğitbaşı seçilmiş olurdu. Seçim birçok esnaf örgütünde belirli bir sürede, ekseriya yılda bir defa yapılırdı. Yiğitbaşının değişimi, çoğunluğun oyu ile tekrar aynı usulü takip etmek suretiyle olurdu. Osmanlı döneminde başta yiğitbaşının tayini olmak üzere esnafın diğer yöneticilerinin tayinleri, usta ve çırakların kalfalığa geçişleriyle ilgili yapılan törenler, pek çok noktada kaynağı fütüvvet olan Ahilik gelenekleri çerçevesinde yapılırdı. Bu bakımdan yiğitbaşının tayininde ve söz konusu törenlerin birçoğunda Kırşehir’deki Ahi Evran Zaviyesi şeyhinin bulunması âdet haline gelmişti. Bu âdetin Osmanlıların son dönemlerine kadar Anadolu’daki ve Rumeli’deki şehir ve kasaba esnafında uygulandığı dikkati çekmektedir. Bu çerçevede Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk yıllarında Anadolu’daki esnaf heyeti içinde bulunan yiğitbaşı, bugün Ahilik törenleri esnasında nostaljik de olsa temsillerde yer alır. Esnaf gruplarının dışında bir çeşit mahallî milis kuvveti olan il erlerinin başındakilere de yiğitbaşı denirdi. KAYNAKÇA: Divanü Lûgat-it-Türk Tercümesi, (çev. Besim Atalay), III, Ankara 1992, s. 8, 16; Drevnetyurkskiy Slovar, Leningrad 1969, s. 86-87 (bk. “baş”), 260 (bk. “jigit”); Sir Gerard Clauson, An Etymological Dictionary of Pre-Thirteeth-Century, Oxford 1972, s. 375-376 (bk. “baş”), 911 (bk. “jigit”); İbn Bîbî, El Evamirü’l- Ala’iye Fi’l-Umuri’l-Ala’iye (Seçuk Name), (trc. Mürsel Öztürk), Ankara 1996, I-II, bk. İndeks “fityan”; İbn Battuta, İbn Battuta Seyhatnâmesi, (trc. A. Sait Aykut), İstanbul 2000, I, s. 404-405; Mustafa Akdağ, Türkiye’nin İktisadî ve İçtimaî Tarihi, Ankara 1959, I, s. 8-9, 14, 17; Mehmet Genç, “Osmanlı Esnafı ve Devletle İlişkileri”, Ahilik ve Esnaf, Konferanslar ve Seminer, Metinler, Tartışmalar, İstanbul 1986, s. 116-117; Mübahat S. Kütükoğlu, “Osmanlı Esnafında Oto-Kontrol Müessesesi”, Ahilik ve Esnaf, Konferanslar ve Seminer, Metinler, Tartışmalar, İstanbul 1986, s. 55, 59; Hacışeyhoğlu Hasan Üçok, Çankırı Tarih ve Halkiyatı, Ahilikten Kalma Esnaf ve Sohbet Teşkilâtı, Ankara 2002; İlhan Şahin, Tarih İçinde Kırşehir, İstanbul 2011, s. 95-118; Ömer Düzbakar, “Work and Organization in the Ottoman Empire: Notes on the Trade Guilds of Sixteenth and Seventeenth Century Bursa”, Turkish Studies, International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, III/4 (2008), 414-453; Mehmet Zeki Pakalın, “Yiğitbaşı”, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, III, s. 637. İlhan ŞAHİN YÛNUS Ahilik kültüründe balıkçıların piri olarak kabul edilir. Kur’an’da, Balık Sahibi olarak zikredilen bir peygamberdir (el-Kalem 68/50). Kur’ân’ın
A h i l i k A n s i k l o p e d i s i onuncu sûresi, Yûnus adını taşımaktadır. Bu sûrede, kendilerine azap geleceği bildirilince iman eden ve bu sayede azaptan kurtulan yegâne kavmin, Yûnus kavmi olduğu beyan edilir. Hz. Yûnus’un bir müddet balığın karnında yaşadığı bilinmektedir. Abdülbâki Gölpınarlı, Yunus Emre ve Tasavvuf, İstanbul 1961, s. 73; İbrahim Hakkı Konyalı, Âbideleri ve Kitâbeleriyle Karaman Tarihi, İstanbul 1967, s. 364-377; Osman Gümüşçü, XVI. Yüzyıl Lârende (Karaman) Kazasında Yerleşme ve Nüfus, Ankara 2001, s. 94; Cemile Tekin, “Karaman Turizmi İçin Yunus Emre Tekkesi’nin Önemi”, Karaman Ulusal Kültür ve İnanç Turizmi Sempozyumu. 23-24-25 Mart 2012. Hz. Mevlana’dan Yunus Emre’ye Evrensel Sevgi ve Kültürlerin Kardeşliği Projesi, Karaman Ticaret ve Sanayi Odası, Karaman 2012, s.6. KAYNAKÇA: Taberî, Târîh, I, Mısır ts., s. 11-17; Fahreddin er-Râzî, Tefsiru’lkebîr, XXII, Beyrut 1981, s. 211; Alusî, Rûhu’l-meânî, XIII, Beyrut, t.y., s. 82; Ali Torun, Türk Edebiyatında Türkçe Fütüvvetnâmeler, Ankara 1998, s. 296; İsmail Yiğit, Peygamberler Tarihi, İstanbul 2004, s. 550-57; M. Asım Köksal, Peygamberler Tarihi, II, İstanbul 2005, 147-59; Ahmet Lütfi Kazancı, Peygamberler Tarihi, İstanbul 2011, s. 503-517. Selami ERDOĞAN YUNUS EMRE TEKKESİ (bk. KİRİŞÇİ BABA TEKKESİ) YUNUS EMRE TÜRBESİ (KARAMAN) Karaman’da Kirişçi Baba Camii’nin bitişiğindedir. Yunus Emre’nin Karaman’da ikamet edip burada öldüğüne dair tarihi eski olan arşiv kayıtlarından hareketle Abdülbaki Gölpınarlı, Kâmil Kepecioğlu ve İbrahim Hakkı Konyalı, Yunus Emre’nin Karaman’da yaşadığını kabul etmektedirler. Bununla birlikte Yunus Emre’nin kabriyle ilgili ilk bilgiye Evliya Çelebi’de rastlanır. Buna göre, “Lârende’de Kirişçi Baba Camii’nde Yunus Emre Hazretleri merkadi” mevcuttur. Hüseyin Sapancalı, Kirişçi Baba mahallesindeki Yunus Emre Camii/Kirişçi Baba Camii’nin yanında iki kabirden birinin Tapduk Emre’ye, diğerinin ise Yunus Emre’ye ait olduğunu ileri sürer. Konyalı da bu kabirlerden birinin Yunus Emre’ye ait olduğunu savunur. Lârende Kazâsı Hurufât Defteri’nde; “Lârende’de medfûn meşâyih-i kibârdan Yunus Emrem kuddise sırrahu’l-‘azîz…” şeklindeki ifadeye bakılırsa, Yunus Emre’nin kabri Karaman’da kendi adıyla anılan zaviyenin bitişiğinde bulunduğu düşünülebilir. KAYNAKÇA: VGMA, nr. 1155, 3a; Evliya Çelebi, Seyahatnâme, I, (haz. Yücel Dağlı-Seyit Ali Kahraman-Robert Dankoff), İstanbul 2005, s. 159; Hüseyin Sapancalı, Karaman Ahvâl-i İctimaiyye, Coğrafiyye ve Tarihiyyesi, (yay. İbrahim Güler), Ankara 1993, s. 65-66; Cemile TEKİN YUNUS EMRE TÜRBESİ (KIRŞEHİR) Tarihî kişiliği menkıbeler içinde kalan Yunus Emre’ye ait Anadolu’nun çeşitli yörelerinde birçok türbe veya mezar atfedilir. Bu yerlerden biri de bugün Kırşehir’e bağlı Ulupınar (Sulhanlı) köyünde Kırşehir-Aksaray sınırında Ziyaret Tepe olarak bilinen yerdir. Buradaki türbenin, özellikle 1970’li yıllardan sonra Refik Soykut, Doğan Kaya gibi bilim insanlarınca yerinde yapılan bazı araştırmalarla Yunus Emre’ye ait olduğu üzerinde durulur. Bu araştırmalar, dayanak noktası olarak Yunus Emre hakkında en geniş bilgiyi veren Uzun Firdevsî’nin (ö. 918 / 1512) yazdığı sanılan Vilayetnâme-i Hacı Bektaş-ı Velî’de, Yunus’un yaşadığı yöre ile ilgili olarak geçen yer adlarından hareket ederler. Bu bağlamda onun yaşadığı yöre ile ilgili olarak Karaöyük, Sivrihisar ve Sarıköy üzerinde dururlar. Bu yer adlarından Karaöyük’ün, Osmanlı döneminde Hacım adıyla da bilinen bugünkü Hacıbektaş; sonundaki “hisar” ekiyle eski bir yerleşim yeri olduğu anlaşılan Sivrihisar’ın, bugün Aksaray’a 55 km mesafede aynı adla bilinen bir köy; Sarıköy’ün ise bugün Ortaköy ilçesine 20 km mesafede Sarıkaraman adıyla bilinen köy olması gerektiğini belirtirler. Ayrıca Yunus’un 40 yıl çile doldurduğu Tapduk Emre’nin makamının da yine bu yörede Aksaray’a 34 km mesafedeki Tapduk köyü olması gerektiğine işaret ederler. Bu bağlamda Ulupınar ve Sarıkaraman halkı başta olmak üzere yöre halkının yüzyıllardır 1267 rakımlı Ziyaret Tepe’de Yunus’un yattığını ve hatta çocuklarına yaygın olarak Yunus, Dede Yunus, Emre gibi adlar verdiklerini belirtirler. Ayrıca Türbe çevresinde daha önce evlerin ve zikir yerlerinin bulunduğunu gösteren duvar kalıntılarını da zikrederler. Bu arada Ziyaret Tepe’de 1982 yılında resmî yet- 351
Page 3:
Sahibi T.C. Gümrük ve Ticaret Bak
Page 6 and 7:
BAKAN Nurettin CANİKLİ BAKAN YARD
Page 11 and 12:
kısaltmalar AKÜ : Afyon Kocatepe
Page 14 and 15:
A h i l i k A n s i k l o p e d i s
Page 16 and 17:
Page 18 and 19:
Page 20 and 21:
Page 22 and 23:
Page 24 and 25:
Page 26 and 27:
Page 28 and 29:
Page 30 and 31:
Page 32 and 33:
Page 34 and 35:
Page 36 and 37:
Page 38:
Page 41 and 42:
Page 43 and 44:
Page 45 and 46:
Page 47 and 48:
Page 49 and 50:
Page 51 and 52:
Page 53 and 54:
Page 55 and 56:
Page 57 and 58:
Page 59 and 60:
Page 61 and 62:
Page 63 and 64:
Page 65 and 66:
Page 67 and 68:
Page 69 and 70:
Page 71 and 72:
Page 73 and 74:
Page 75 and 76:
Page 77 and 78:
Page 79 and 80:
Page 81 and 82:
Page 83 and 84:
Page 86 and 87:
Page 88 and 89:
Page 92 and 93:
Page 94 and 95:
Page 96 and 97:
Page 98 and 99:
Page 100 and 101:
Page 102 and 103:
Page 104 and 105:
Page 106 and 107:
Page 108 and 109:
Page 110 and 111:
Page 112 and 113:
Page 114:
Page 117 and 118:
Page 119 and 120:
Page 121 and 122:
Page 123 and 124:
Page 125 and 126:
Page 127 and 128:
Page 129 and 130:
Page 131 and 132:
Page 133 and 134:
Page 135 and 136:
Page 137 and 138:
Page 139 and 140:
Page 141 and 142:
Page 143 and 144:
Page 145 and 146:
Page 147:
Page 151 and 152:
Page 153 and 154:
Page 155 and 156:
Page 157 and 158:
Page 159 and 160:
Page 161 and 162:
Page 163:
Page 167 and 168:
Page 169 and 170:
Page 171 and 172:
Page 173 and 174:
Page 175 and 176:
Page 177 and 178:
Page 179 and 180:
Page 181 and 182:
Page 183 and 184:
Page 185 and 186:
Page 187 and 188:
Page 189 and 190:
Page 191 and 192:
Page 194 and 195:
Page 196:
Page 199 and 200:
Page 201 and 202:
Page 203:
Page 207 and 208:
Page 209 and 210:
Page 214 and 215:
Page 216 and 217:
Page 218 and 219:
Page 220 and 221:
Page 222 and 223:
Page 224 and 225:
Page 226 and 227:
Page 228 and 229:
Page 230 and 231:
Page 232 and 233:
Page 234 and 235:
Page 236 and 237:
Page 238 and 239:
Page 240 and 241:
Page 242 and 243:
Page 244 and 245:
Page 246 and 247:
Page 248 and 249:
Page 250 and 251:
Page 254 and 255:
Page 256 and 257:
Page 258 and 259:
Page 260 and 261:
Page 262 and 263:
Page 264 and 265:
Page 266 and 267:
Page 268 and 269:
Page 270 and 271:
Page 272:
Page 275 and 276:
Page 277 and 278:
Page 279 and 280:
Page 281 and 282:
Page 283 and 284:
Page 285 and 286:
Page 287 and 288:
Page 289 and 290:
Page 291 and 292:
Page 293 and 294:
Page 295 and 296:
Page 297 and 298:
Page 299 and 300: A h i l i k A n s i k l o p e d i s
Page 326: A h i l i k A n s i k l o p e d i s
Page 359 and 360: I-X
Page 400 and 401:
Page 402 and 403:
Page 404 and 405:
Page 406 and 407:
Page 408 and 409:
Page 410 and 411:
Page 412 and 413:
Page 414 and 415:
Page 416 and 417:
Page 418 and 419:
Page 420 and 421:
Page 422 and 423:
Page 424 and 425:
Page 426 and 427:
Page 428 and 429:
Page 430 and 431:
Page 432 and 433:
Page 434 and 435:
Page 436 and 437:
Page 438:
Page 441:
show all

T.C Gümrük ve Ticaret Bakanlığı ​

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?

T.C Gümrük ve Ticaret Bakanlığı