Dizionario di erudizione storico-ecclesiastica 19.pdf - Bibliotheca ...
Dizionario di erudizione storico-ecclesiastica 19.pdf - Bibliotheca ...
Dizionario di erudizione storico-ecclesiastica 19.pdf - Bibliotheca ...
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
iG6 DEC<br />
canus, Decanatus. Prima, o secon-<br />
daria <strong>di</strong>gnità in parecchie chiese cat-<br />
tedrali, e collegiate, talvolta deco-<br />
rata d'insegne, e privilegi particolari.<br />
Le persone addette al coro non<br />
hanno or<strong>di</strong>nariamente un superiore<br />
assoluto, fuori dell'or<strong>di</strong>nario. La<br />
qualità <strong>di</strong> decano, preposto, priore,<br />
arci<strong>di</strong>acono, arciprete, e simili, sono<br />
per o<strong>di</strong>erno sistema qualità <strong>di</strong><br />
preeminenza, <strong>di</strong> <strong>di</strong>gnità, e <strong>di</strong> ono-<br />
re, piuttosto che <strong>di</strong> giuris<strong>di</strong>zione<br />
presso i Capitoli [Ve<strong>di</strong>). Su questo<br />
argomento si possono consultare<br />
il Nar<strong>di</strong>, dei Parrochi t. I. pag.<br />
398, e seg., opera che fu stampata<br />
iu Pesaro nel 1829, il Frances<br />
de ecclesiis cathedralibus cap. I e<br />
i4 t. I. dell'e<strong>di</strong>zione veneta del<br />
1698, nonché i relativi articoli <strong>di</strong><br />
questo <strong>Dizionario</strong> . Anticamente<br />
l'arci<strong>di</strong>acono, o l'arciprete, nelle<br />
cattedrali erano vicari nati del ve-<br />
scovo, ed avevano privilegi inerenti<br />
alla loro personale <strong>di</strong>gnità, come si<br />
può vedere nel cap. I, et cap. ad<br />
haec 7, § archi<strong>di</strong>aconus vers. secundum<br />
vero de offic. archid. e. I, vers.<br />
et in episcopi absentia C. ministe-<br />
riutn 1, § 1, episcopus, C. o fi-<br />
cium 3. in princip. de ofjìc. archi-<br />
presbyteri et <strong>di</strong>stinct. i5 cap. 1 §<br />
archipresbyteri, vers. et (piando.<br />
JXelle chiese maggiori, nelle quali<br />
or<strong>di</strong>nariamente eranvi <strong>di</strong>eci preti, un<br />
prehendato o canonico a suo cari-<br />
co, chiamossi decano. I preti, che<br />
avevano ispezione sopra <strong>di</strong>eci chie-<br />
rici, o <strong>di</strong>eci parrocchie, pure ehhero<br />
il nome <strong>di</strong> decani. Quando i decani<br />
sono la prima <strong>di</strong>gnità nelle chiese<br />
cattedrali, sempre se ne fa menzio-<br />
ne negli articoli del <strong>Dizionario</strong>, ed<br />
m alcuni la si fa pure quando sono<br />
<strong>di</strong>gnità secondarie. Il Macri al<br />
vocabolo decanus, <strong>di</strong>ce ch'era <strong>di</strong>-<br />
gnità monacale, che aveva la cura<br />
DEC<br />
<strong>di</strong> <strong>di</strong>eci monaci; e che oggidì si-<br />
gnifica ancora una <strong>di</strong>gnità canoni-<br />
cale, chiamata in molte cattedrali<br />
Praepositus, ancorché realmente non<br />
fosse capo <strong>di</strong> <strong>di</strong>eci. La similitu<strong>di</strong>-<br />
ne si prende dall'or<strong>di</strong>ne militare,<br />
che perciò il decano fu anche denominato<br />
Decurio , come scrisse<br />
Yalfrido : decuriones, vel decani, epa<br />
sub ipsis vicariis (delle ville) quaedam<br />
minora ju<strong>di</strong>cia exercent, mino-<br />
ribus presbyteris titulorum possimi<br />
comparari, cioè ai preti e rettori<br />
<strong>di</strong> qualche chiesa non battesimale.<br />
Centenarii, qui et centuriones 3 et vi-<br />
carii, qui per pagos statuti sunt J<br />
presbyteris plebium (oggidì pievani<br />
o piovani ) , qui baplismoles eccita<br />
sias lenent, et rninoribus presbyteris<br />
praesuntj conferri queunt. De reb.<br />
eccl. cap. 3. Aggiunge il medesimo<br />
Macri, che in Costantinopoli erano<br />
chiamati decani coloro, i quali avevano<br />
cura <strong>di</strong> seppellire i morti: anzi il<br />
carnefice stesso era in detta città<br />
denominato decano. In quanto ai<br />
decani vespilloni, forse presero il<br />
nome <strong>di</strong> decani perchè <strong>di</strong>visi gli<br />
abitanti per decine, ciascuna ave-<br />
va un cataletto, ed una lettiera per<br />
trasportare i corpi. La parola de-<br />
cano deriva anche dal Decanus, che<br />
presso i romani era colui, il qua-<br />
le presiedeva a <strong>di</strong>eci soldati, o <strong>di</strong><br />
giu<strong>di</strong>ce <strong>di</strong> una decina. I decani dei<br />
romani si <strong>di</strong>ssero anche decurioni,<br />
e decani o decurioni si chiamarono<br />
alcuni bassi officiali della corte <strong>di</strong><br />
Costantinopoli, che avevano il comando<br />
sopra altri nove.<br />
Il Muratori, nelle Dissero, sopra<br />
le antichità Italiane, <strong>di</strong>ssero<br />
X, parlò de' ministri minori della<br />
giustizia, cioè giu<strong>di</strong>ci, seabiui, seul-<br />
dasei, decani, gastal<strong>di</strong> ec. Primiera-<br />
mente è a sapersi, che spesso si là<br />
memoria nelle leggi longobar<strong>di</strong>che,