Studia SlavicaSavariensia 1999

VLAŠIĆ-ANIĆ
Pasternak), doživjela već genetski destruktivnu metamorfozu u Hljebnikovljevoj
nat-pripovijesti (sverhpovest’) (Flaker 1984:45-56/123-132). U odnosu na
Hljebnikovljevo, autorski definirano, “neimarstvo pričama” “iz raznobojnih
blokova rijči različite vrste” (Flaker 1984:52) - montažu žanrovski disparatnih,
autonomnih tekstnih fragmenata u nezavršenu, otvorenu cjelinu - Harmsova
destrukcija logičan je, nov radikalni pomak na magistralnoj liniji avangardne,
dadaističke redukcije žanra prema kubističkoj nuli. Dok natpripovijest problematizira
vremensko-prostorni mimetizam u epskoj fikcionalizaciji i dehijerarhizira
tradicionalnu semantičku i stilsku arhitektoniku (uzvišenost-burleska), Harmsov
“aleatorički jezični nihilizam” (Žmegač 1986:202) kakav susrečemo u dadaističkom
simultanom pjesništvu, još intenzivnije približava APSURDU, razara
pojam žanrovskog modeliranja.
Prema A. Flakeru, apsurd u Harmsovim proznim Slučajevima nastaje uslijed
parodističkoga odnosa prema kanonskoj prozi i drami, 4 tako da parodira Harms
fabularnost ustaljenih književnih vrsta, njihovu težnju da oblikuju karakter
čovjekov, pjesnički jezik "velike" književnosti, njezino moraliziranje, tako karakteristično
posebno za rusku književnost (1984:371).
I intertekstualni polemički impulsi kojima na semantičkoj razini zrači ovaj Slučaj
na željezničkoj pruzi u formi simultane poeme, parodistički, do apsurda obnažuju
najspektakularniji “slučaj željeznička pruga” u ruskoj i evropskoj umjetničkoj
književnosti 19. st., Tolstojev realistički romaneskni kanon Ana Karenjina.
Harmsov palimpsestni zahvat u grandioznu epsku formu, jedno od remekdjela
ruskog i evropskog klasika realizma svedeno na funkciju osporavanog
prototeksta, izveden je simultanističkim fragmentom, s 39 potpuno besmislenih
stihova. Doima se kao virtuozna verbalna klaunijada, suštinski identična gestama
“antikulturnog bijesa” (Oraić 1987) kojima su dadaisti širom Evrope izražavali
vlastiti “identitet modernih klaunova” (Bergius 1977:18). Slučaj na željezničkoj
pruzi ludistički je akt ’Davidovskog’ svrgavanja “s parobroda suvremenosti” 5
LAVA NIKOLAJEVIČA TOLSTOJA, “pisca koji je upravo na prijelazu iz
dvadesetih u tridesete godine na najsvečaniji način ponovo kanoniziran u ruskoj
sovjetskoj književnosti i postao onim modelom realističke književnosti na koji
4 O Harmsovu parodiranju proznih i dramskih kanona usp.: FLAKER 1982:270-273,
1984:368-376; JOVANOVIC 1981:367-377; DONAT 1979:25-29, 1981:6-16.
5 Cime Harms realizira "treci krik" futuristickog manifesta Cuska drustvenom ukusu
(Poscecina obšcestvennomu vkusu, 1912): zbacite Puskina, Dostojevskog, Tolstoja i dr. s
parobroda suvremenosti!
101