Studia SlavicaSavariensia 1999

VLAŠIĆ-ANIĆ
stanici”, pod “kotačima vlaka”, već i na cjelokupan smislenoznačenjski kompleks
odnosa “Ana Karenjina : željeznička stanica” u Tolstojevu romanu Ana
Karenjina. Druga moguća, i takoñer nezaobilazna, frazeoloπka varijanta “mahnut’
čerez zabor’” u značenju “preskočiti ogradu” - upućuje na Anino očajničko
traženje izlaza (unutarnji monolog) “preskakanjem ograde”, posljednje -
vlastiti život! - u nizu društveno, moralno i etički institucionaliziranih koje je
već, zajedno s Vronskim, ’preskočila’ (’zakoniti’ brak, ljubav, materinstvo;
moral i etika najviših društvenih krugova). Treća varijanta - takoñer jednako,
ravnopravno i istodobno značenjski aktualna - “mahnut’ rukoj”= “dići ruke od
svega«, aluzivno uprisutnjuje ne samo Anino samoubojstveno ’dizanje ruku od
svega’ kada je doista “preskočila posljednju ogradu” i “bacila se” pod parni vlak
na “željezničkoj stanici”, već, u biti isti samoubojstveni čin ’dizanja ruku od
svega’- i grofa Vronskog nakon njezine smrti (odlazak na “željezničkoj stanici”
u srpsko-turski rat). Svim ovim varijantama pridružuje se i četvrta, “mahnut’ na
leto v derevnju” (Ožegov 334) u smislu “otputovati na selo” - koja asocijativno
uprisutnjuje Anina sudbonosna putovanja, dakako “željeznicom” (Moskva, Petrograd,
inozemstvo), i osobito posljednje, najsudbonosnije “putovanje na selo”
(seosko imanje grofa Vronskog) koje završava posljednjim “putovanjem željeznicom
u smrt« na seoskoj “željezničkoj stanici” Obiralovka.
2. Na kompleksni značenjski raspon prvih četiriju stihova Harmsova simultanističkog
fragmenta, na multiasocijativnu, crnohumornu igru sa gotovo svim mogućim
smislovima, i opet - svjesnim intertekstualnim odabirom “u pokret
stavljenih riječi” (Barthes 1971) koje prizivaju, rastvaraju i - razaraju kanonizirani
prototekst Slučaja na željezničkoj pruzi - Tolstojevu Anu Karenjinu.
Jednom se bakica bacila
i smjesta parostroj
djeci servira i reče:
pijte kašu i sanduk.
Kak-to babuška mahnula
tot čas že parovoz
detjam podal i skazal:
pejte kašu i sunduk.
Na nesumnjivo intertekstualno-aluzivnu pojavnost imenice “parovoz”/”parostroj,
parni vlak”, semantički se nadovezuju i barem dvije od mogućih značenjskih
varijanti glagola “podat’” 9 - prva, harmsovski obilježena crnim humorom
= “(po)slži(va)ti, iznijeti,- nositi jelo na stol”, jer parostroj je doista “djeci servirao
... kašu i sanduk” - Anino iznakaženo truplo, i to ne samo Aninoj “djeci”
9 Usp. POLJANEC:641 - podat’, - vat’ - (do)da(va)ti, pruziti, -ati (ruku); (po)sluzi(va)-
ti, iznijeti, - nositi jelo na stol; dovesti, -voditi, (do-, po)staviti, - vljati (kola); pruziti, -
ati, da(va)ti (milostinju, pomoc); podat’ poezd postaviti kompoziciju vlaka.
105