Studia SlavicaSavariensia 1999

Studia Slavica Savariensia 1999.
“provincijalnim lirikom”.(20)
Za Krležu je Blokov ciklus pjesama posvećenih Neznanki neizvorne inspiracije:
“Blokova Nepoznata dama, prosanjana u noćima sanktpeterburškim,
isto je tako roñena na višoj, apstraktnoj liniji kasnog verlaineizma
kao i Rilkeove strofe o Ledi ili Adyjeve o imaginarnoj gospoñi
Myliti.”(21)
Velik broj Krležinih esejističkih iskaza o evropskim pjesnicima simbolistima
govori o tome da ga problem simbolizma privlači i da
“pored sve svoje kritičnosti, oseća dah te poezije na svoje
stvaranje, široki utjecaj simbolizma”. (22)
U studiji o Krležinim stavovima prema njemačkoj i skandinavskoj književnosti
Z.Konstantinović potvrñuje da je Krleža zamjeravao eklektičnost, neoriginalnost
i najboljim njemačkim simbolistima - Georgu, Rilkeu, Hofmannstahlu. Nedvojbena
je i književnopovijesno potvrñena činjenica vezanosti evropskih, pa tako i
ruskih simbolista uz model francuskog simbolizma. U tom smislu može se
navesti i citat iz Krležinog eseja Mañarski lirik Andrija Ady:
“Sve ono, što se u francuskoj lirici dogodilo izmeñu Rimbauda,
Verlainea i Mallarmea, to se dvadeset do trideset godina kasnije odražava
u istočnoevropskim lirskim zonama s intenzitetom po rasama, jezicima
i narodnostima diferenciranim, ali uglavnom turobno sličnim.”(23)
Ovu misao Krleža varira i u drugim esejima o pitanjima simbolizma. Osobito je
intenzivno osjećao problem te ovisnosti o stranom modelu kad se radilo o pjesnicima
iz onih sredina koje su, poput hrvatske, stajale daleko od tradicionalnih
evropskih kulturnih centara. Govoreći o sličnosti lirskog izraza kod niza pjesnika
tog razdoblja (od Adyja i Matoša do Bloka i Baljmonta), Krleža je istakao:
“Sve te lirike tek su odraz jednog stanja, zadunavskog, panonskog,
scitskog, hunskog, balkanskog, slavenskog, stanja žalosnog, što
gnjije pred zidinama evropske civilizacije, a istodobno je od nje odvojeno
kitajskim zidom bezbrojnih kulturnih i historijskih razloga.”(24)
O ruskim simbolistima Krleža nije napisao mnogo. Česte su naprimjer,
reference na Vladimira Solovjova, osobito u Izletu u Rusiju (Uskrsna noć ) i u
eseju O patru dominikancu Jurju Križaniću ali i drugdje. Meñutim, Krležina
pozornost neće se zadržati na Vladimiru Solovjovu kao pjesniku i filozofu koji
je svojim utjecajem oblikovao poetike cijelog pokoljenja ruskih simbolista.
Vladimir Solovjov se u Krležinim tekstovima javlja kroz Krležina umovanja
posvećena povijesnim hrvatskim snatrenjima o sveslavenskoj uzajamnosti,
unifikaciji Crkava kao o romantičnim iluzijama. Ponekad ga i nepravedno,
olako, odredi (zajedno s Dostojevskim, Ljeskovim i Berñajevim) u “stjegonoše
carske pravoslavne instrumentacije političke i teokratske propagande”, kao što je
to učinio u Izletu u Rusiju, str.227. Najčešće se njihovim imenima služio tek kao
primjerima koji ilustriraju neke šire književne pojave. Nije se njima pobliže
78