Studia SlavicaSavariensia 1999

VLAŠIĆ-ANIĆ
istraživanja, primjerenom nam se učinila metaforička aplikacija avangardni
palimpsest (Vlašić-Anić 1994) koja implicira temeljna poetička načela i dadaističkih,
i Harmsovih tekstova. To su:
a) načela“poetike osporavanja” (Flaker 1982, 1989): AMIMETIZAM -
ESTETSKA PROVOKATIVNOST - PREVREDNOVANJE UMJETNIČKE I
CIVILIZA-CIJSKE TRADICIJE (estetsko, moralno, etičko i socijalno) -
DEKANONIZACIJA - DEHIJERARHIZACIJA - DEESTETIZACIJA - META-
TEKSTUALNA I INTERTEK-STUALNA ASOCIJATIVNOST - ALOGIZAM
- POMAK - SEMIOZIS - KONSTRUK-TIVNA OBNAŽENOST - MONTAŽA
- NIHILIZAM - DESEMANTIZACIJA - NULTA TOČKA;
b) načela “poetike citatnosti” (Oraić 1987, 1988): CITATNOST (intrase-miotička,
intersemiotička, transsemiotička) - INTERTEKSTUALNOST -
CITATNA POLEMIČNOST - CITATNI SIMULTANIZAM - ALEATORIKA -
RAZLAGANJE (de-kontekstuacija, deformacija, disocijacija);
c) načela “poetike apsurda«: APSURD - ALOGIZAM - SLUČAJ -
NEGACIJA - NIHILIZAM - KUBISTIČKA I SEMANTIČKA NULA - ANTI-
ESTETIZAM - REDUKCIONIZAM - DESTRUKCIJA - AUTODESTRUK-
CIJA - SAMOOSPORAVA-NJE - IKONOKLAZAM - LUDIZAM - PRIMI-
TIVIZAM - GROTESKNA DEFORMA-CIJA - SIMULTANIZAM - INKOM-
PATIBILNOST - DISPARATNOST - KONTIGUI-TET.
I dadaističko je, i Harmsovo stvaralaštvo, “palimpsestno”: kontinuirani niz
postupaka kojima se na ’ostruganim pergamentima’ (Klaić 995), na pozadini
“značenjskog i izražajnog sustava” (Peleš 1982) kanoniziranih prototekstova
obnažuju, dovode do apsurda i potom osporavaju - konstitutivna načela tradicionalne
mimetičke poetike: mimetizam; žanrovskostilska hijerarhija i kanonizacija;
organska kompozicija; individualno autorstvo; pasivna recepcija; autonomija
umjetnosti. Pridjev “avangardni” precizira pojmovnu razinu promišljanja
Harmsovih i dadaističkih “palimpsesta” kao “uvijek promjenljivih,
polisemantičkih, polimorfnih, pluralističkih i polifunkcionalnih avangardnih
struktúra” (Flaker 1984:34).
Kvalitetu neprestane promjenljivosti, avangardni (futuristički) “dinamizam
formi” 2 i dadaisti i Harms koriste u destruktivnoj varijanti poetike apsurda. Npr.
načelo aleatoričkog asocijativnog dinamizma (niz neprestanih montažno semantičkih
pomaka, intertekstualnih rezova i asemantičkih asocijativnih prozirnosti)
u njihovim tekstovima simultano generira samoosporavajući “aleatorički jezični
2 Kompleksno poimanje dinamizma formi ostvaruju U. Boccioni (dekompozicijom
objekta i ljudskog tijela) i G. Severini (sintezom kubisticke staticnosti i futuristicke
unutrašnje dinamike u slici). Usp. U. Boccioni, Snaga jedne ulice; G. Balla, Dinamizam
psa na lancu. ELU 2:337.
97