Zoran Sulejmanov i Dejan Sulejmanov - Kricicnoprocesno pravo (p.568)

2. PROCESNA POLO@BA I PRAVA NA PRIVATNIOT TU@ITEL
1. Vo postapkata za krivi~ni dela koi se gonat po privatna tu-
`ba, o{teteniot slobodno raspolaga so svoeto pravo na privatna tu-
`ba, {to zna~i deka mo`e da se otka`e od svojata tu`ba do zavr{uvaweto
na glavniot pretres. Negovoto otka`uvawe od privatnata tu-
`ba mo`e da bide izre~no (koga e dadeno vo pismena forma ili na zapisnik
pred sudot), ili mol~e{kum (koga, iako bil uredno pokanet,
privatniot tu`itel ne se javil na glavniot pretres). Vo vtoriot slu-
~aj se pretpostavuva deka privatniot tu`itel ne saka pove}e da goni,
no ako od opravdani pri~ini ne mo`el da prisustvuva na glavniot pretres,
toj ima pravo na vra}awe vo porane{na sostojba.
2. Otka`uvaweto na privatniot tu`itel ima procesnopravno i
materijalnopravno dejstvo. Procesnopravnoto dejstvo se sostoi vo toa
{to ako otka`uvaweto e storeno pred glavniot pretres, postapkata se
zapira so re{enie, a ako e storeno na samiot pretres, se donesuva
presuda so koja obvinenieto se odbiva (~l. 341 t. 3 ZKP). Materijalnopravnoto
dejstvo na otka`uvaweto se sostoi vo toa {to privatniot
tu`itel definitivno go gubi pravoto na privatna tu`ba i ne mo`e povtorno
da ja podnese (~l. 53 ZKP).
3. Privatniot tu`itel vo krivi~nata postapka gi ima site prava
na ovlasten tu`itel. Toj ima pravo vo tekot na istragata da uka`e
na site fakti i dokazi {to se od va`nost za utvrduvawe na krivi~noto
delo, za pronao|awe na storitelot na krivi~noto delo i za utvrduvawe
na nivnite imotnopravni barawa, a na glavniot pretres da predlaga
dokazi, da im postavuva pra{awa na obvinetiot, na svedocite i na ve-
{tacite, da iznesuva zabele{ki i objasnenija vo pogled na nivnite
iskazi i da dava drugi izjavi i da stava drugi predlozi, da gi razgleduva
spisite i da gi razgleduva predmetite {to slu`at kako dokaz (v.
~l. 55 ZKP). Osven ovie zaedni~ki prava, postojat i posebni prava {to
mu pripa|aat samo na privatniot tu`itel, a ne i na o{teteniot: pravo
da bara sproveduvawe na istraga, podnesuvawe na obvinenie, odnosno
obvinitelen predlog, na raspolagawe so tu`bata i posebno so
tu`benoto barawe do zavr{uvaweto na glavniot pretres, pravo na
upotreba na redovnite pravni lekovi protiv re{enijata i presudite
doneseni vo postapkata, pravo na vonredni pravni lekovi itn.
V. OBVINET I BRANITEL VO KRIVI^NATA POSTAPKA
1. OBVINET
1.1. Poim na obvinet
Obvinet e lice so svojstvo na procesen subjekt i procesna stranka,
protiv koe se poveduva i vodi krivi~noto gonewe za odedeno kri-
169