Zoran Sulejmanov i Dejan Sulejmanov - Kricicnoprocesno pravo (p.568)

ite fakti se pomesteni onie koi se va`ni za re{avawe na pra{aweto
na nadle`nosta, postoeweto, blagovrenenosta i polnova`nosta na privatnata
tu`ba, supsidijarnata tu`ba, izzemaweto, vra}aweto vo porane{na
sostojba, priznavawe na svojstvoto na o{teten itn.
Sudijata gi utvrduva faktite za da mo`e da sozdade uveruvawe
za pravno relevantnite (va`nite, zna~ajnite, re{ava~kite) fakti.
3. Fakti~ki pretpostavki (praesumptiones hominis sive facti) se
onie fakti vo ~ie postoewe zboruva prirodniot tek na rabotite pa
ottamu ne se utvrduvaat vo krivi~nata postapka osven toga{ koga }e se
pojavi somnenie vo nivnoto postoewe. Taka vo na{ata krivi~na postapka
fakti~ki se pretpostavuva deka obvinetiot e du{evno zdrav i
zatoa negovoto psihi~ko zdravje ne se utvrduva. Me|utoa, ako se javi
somnevawe deka obvinetiot e du{evno bolen, negovata psihi~ka sostojba
mora da se utvrdi so pomo{ na ve{ta~ewe.
4. Vo teorijata postojat stojali{ta deka pod poimot dokaz treba
da se podrazbere sekoj fakt {to pretstavuva osnov so koj se utvrduva
vistinitosta na nekoj drug fakt {to ima odredeno pravno relevantno
zna~ewe vo krivi~nata postapka. Ottamu dokazot se sre}ava i pod
nazivot dokazen osnov (argumentum). Dokazot (dokazniot osnov) zna~i
ve}e utvrden fakt so ~ija pomo{ se izveduva zaklu~ok za postoeweto
na faktot {to se javuva kako predmet na doka`uvaweto (faktot koj
treba doprva da se doka`e), a koj od svoja strana e zna~aen za utvrduvawe
na vistinata i za re{avawe na krivi~nopravniot predmet. 185 Taka,
na primer, izjavite na svedocite deka go videle liceto A kako pukalo
vo liceto B, se dokaz (dokazen osnov), preku koj se utvrduva re{ava~kiot
fakt deka liceto A navistina go ubilo liceto B. 186 Vakviot stav
poteknuva od Bentam koj na pra{aweto {to e dokaz, odgovara: "Vo na-
185
"Dokazite se razlikuvaat od faktite samo spored funkcijata (instrumentalno),
a ne i fenomenalno. Dokazite se samo sredstvo za soznanie (factum
probans), dodeka faktite se predmet na soznanie. So ogled na toa {to razlikuvaweto
e samo funkcionalno, lesno e da se razbere deka vo postapkata doka`aniot
fakt mo`e da se pretvori vo dokaz, t.e. mo`e da slu`i za utvrduvawe
na nekoj podocne`en fakt." Ibid, str. 46.
186
"Dokazot e fakt za vistinitosta na sporniot fakt. Toj e kvalitativno
poinakov fakt od sporniot fakt. Taka, na primer, ako sporniot fakt e
pra{aweto dali se raboti za prirodna ili nasilna smrt, toa }e bide rasvetleno
i re{eno so posredstvo na sudsko-mediscinsko ve{ta~ewe. Natamu,
kako sporen fakt mo`e da se javi pra{aweto na koj na~in i so koe sredstvo e
izvr{eno edno konkretno ubistvoto, na {to }e odgovorat svedocite so ka`uvawa
koi se odnesuvaat na iznesenite sporni pra{awa, kako na primer, deka
se raboti za no` ili nekoe drugo oradie na koe se nao|aat tragi od krv na
ubieniot. Na toj na~in, so posredstvo na dokazite se rasvetluva eden po drug
sekoj sporen fakt i na krajot celiot krivi~en predmet. Dimitrijevi}, D. op. cit.
str. 184.
220