zbrodnia i kara.pdf

sprawia im nawet przyjemność. Sądzę, że ludzie ci mają nawet obowiązek być posłuszni,
gdyż takie jest ich przeznaczenie, zatem nie widzę w tym nic po-
318
nizającego. CJi zaś, którzy należą do kategorii drugiej, są wiecznie w walce z prawem, są
burzycielami albo przynajmniej zwolennikami burzenia, zależnie od zdolności i możliwości.
Przestępstwa tych ludzi są co do stopnia i rodzaju niezwykle zróżnicowane, w większości
wypadków jednak przyświeca im jedna i ta sama idea przewodnia: chcą zburzyć to, co
stare, w imię tego, co lepsze. Skoro taki człowiek dojdzie do przekonania, że droga do
celu prowadzi przez krew i trupy, to moim zdaniem może w swoim sumieniu udzielić sobie
przyzwolenia na przelanie krwi, zastrzegam się jednak, że tylko w granicach, których
wymaga urzeczywistnienie założonego celu. Tylko w takim sensie pisałem w moim
artykule o prawie do popełniania zbrodni. (Jak pan pamięta, zaczęliśmy od czysto
prawniczej kwestii.) Poza tym nie ma potrzeby przejmować się tym zbytnio, bo
przeważająca większość ludzkości nie uznaje tego prawa ludzi niezwykłych, gilotynuje i
wiesza ich (mniej lub więcej), wypełniając w sposób całkiem uzasadniony swoje
konserwatywne powołanie. Rzecz inna, że w generacjach późniejszych stawia się tych
zgilotynowanych i powieszonych na piedestale i otacza się czcią (mniej lub bardziej).
Kategoria pierwsza jest zawsze panią teraźniejszości, druga zaś — przyszłości. Pierwsza
podtrzymuje świat i powiększa go ilościowo, druga zaś wstrząsa światem i prowadzi go do
celu. Obie jednak mają jednakowe prawo do życia. Jednym słowem, według mnie, są to
prawa równoważne, a zatem: Vwe la guerre eternelle1, naturalnie do czasu powstania
Nowej Jerozolimy2.
— To znaczy, że pan wierzy w Nową Jerozolimę?
— Wierzę — odparł zdecydowanie Raskolnikow. Patrzył przy tym, jak i w czasie całej
swojej tyrady, w jeden punkt na dywanie.
1 Vwe la guerre eternelle (fr.) — Niech żyje wiekuista wojna.
2 Nowa Jerozolima — zstępujące z nieba święte miasto w Objawieniu św. Jana (Obj. 21,
1-4).
319
— /\... a... czy wierzy pan w Boga/ rsiecn mi pan wy Daczy, może to zanadto śmiałe
pytanie.
— Wierzę — Raskolnikow podniósł głowę i spojrzał na Porfirego.
— A czy wierzy pan też we wskrzeszenie Łazarza?
— Wierzę. A dlaczego pan pyta?
— I to w znaczeniu dosłownym?
— W dosłownym znaczeniu.
— Hm. Tak... Pytałem tylko tak, z ciekawości; wybaczy mi pan. Wracając jednak do
poprzedniego tematu: ludzi niezwykłych nie zawsze czeka stryczek, czasem bywa całkiem
inaczej...
— Pan myśli o tym, że triumfują jeszcze za życia? O tak, niektórym to się zdarza, wtedy...
— Wtedy oni zaczynają skazywać na śmierć?
— Tak, o ile zachodzi potrzeba, i wie pan, tak na ogół bywa. Uwaga pańska była bardzo
dowcipna.
— Dziękuję panu. Niech mi pan tylko powie jeszcze jedno: w jaki sposób można odróżnić
tych ludzi niezwykłych od reszty? Może zaraz po urodzeniu mają już jakieś cechy,
stygmaty? Pytam dlatego, bo uważam, że w tych sprawach potrzebna jest jak największa
jasność i że tak powiem, dokładność. Jestem człowiekiem lubiącym porządek, więc
wybaczy mi pan moją przezorność, ale czy nie można by tu wprowadzić dla odróżnienia,
na przykład, specjalnych mundurów, odznak albo po prostu cechować odpowiednio?...
Rozumie pan przecież, co by się działo, gdyby ktoś z klasy pierwszej ubrdał sobie, że
należy do tych drugich i począłby na własną rękę „usuwać przeszkody", jak pan to udatnie
określił.