zbrodnia i kara.pdf

— ciągnął dalej swój wywód Raskolnikow, czując, że robi mu się zimno — a futeralik,
który Mikołaj znalazł za drzwiami: czyż było to możliwe? Dowody? Wystarczy przeoczyć
najdrobniejszą błahostkę i już z niej wyrasta dowód wielkości piramidy egipskiej. Może
mucha latała i widziała? Czyż to możliwe?"
Poczuł nagle ze wstrętem, że jest ogromnie słaby, że brak mu sił.
„Powinienem był o tym wiedzieć — myślał, uśmiechając się gorzko — jak śmiałem wziąć
do rąk siekierę i zbrukać się krwią, skoro tak dobrze znałem, przeczuwałem siebie!...
Powinienem był o tym wiedzieć zawczasu!... Ech, przecież wiedziałem o tym"
— wyszeptał zrozpaczony.
Czasem jego uwagę przykuwała na dłużej jakaś myśl: „Nie, tamci ludzie byli stworzeni z
innego materiału. Prawdziwy władca, któremu wolno wszystko, burzy Tulon1, urządza
rzeź w Paryżu2, zapomina o armii w Egipcie3, traci pół miliona ludzi w wyprawie na
Moskwę4 i kwituje to kalamburem w Wilnie5; takiemu człowiekowi po śmierci stawiają
pomniki,
1 Tulon — miasto na południu Francji, miejsce zwycięskiej bitwy armii republikańskiej
(1793), a zarazem początek kariery Napoleona: za wyróżnienie się w tej bitwie awansował
do stopnia generała brygady.
2 Krwawe stłumienie przez Napoleona rojalistycznych zamieszek w Paryżu miało miejsce
w październiku 1795 r.
3 W 1798 r. Napoleon przedsięwziął wyprawę do Egiptu i Syrii, aby przeciąć Anglii drogi
handlowe do Indii, zwyciężył Mameluków pod Piramidami (21 VII), ale jego flotę zniszczył
pod Abukirem (l VIII) admirał Horatio Nelson. Napoleon porzucił armię, potajemnie
powrócił do Francji, dokonał zamachu stanu, obalając Dyrektoriat, i objął władzę jako
pierwszy konsul.
4 W 1812 r. Napoleon wyruszył na Rosję na czele 650-tysięcznej armii; na obszar Rosji
wkroczyło 400-450 tysięcy, z czego 4/5 żołnierzy zginęło w walce i podczas
katastrofalnego odwrotu.
5 „Od wzniosłości do śmieszności tylko jeden krok" — miał powiedzieć Napoleon w Wilnie
podczas odwrotu resztek jego armii z Rosji.
334
a więc jemu naprawdę wszystko wolno. Nie, tacy ludzie widocznie nie są z krwi i kości, ale
ze spiżu!"
Nagle prawie go rozśmieszyła pewna, uboczna myśl: „Napoleon, piramidy, Waterloo1 — i
szpetna, wstrętna starucha, lichwiarka, wdowa po urzędniku, z czerwonym kuferkiem pod
łóżkiem, no, jak to wszystko zmieści się w głowie choćby panu Porfiremu?... Przecież nie
strawi czegoś podobnego!... Estetyka mu przeszkodzi: «Czyż Napoleon
— powie — może leźć pod łóżko nędznej staruchy?» Fe, co za paskudztwo!"
Chwilami czuł, że zaczyna bredzić, i popada w gorączkowe podniecenie:
„Starucha to bzdura! — myślał żarliwie i pośpiesznie.
— Starucha może i była błędem z mojej strony, ale nie o nią przecież chodzi! Starucha to
tylko skutek mojej choroby... chciałem jak najprędzej przestąpić próg... zabiłem nie
człowieka, lecz zasadę! Zasadę zabiłem, ale progu przestąpić nie zdołałem i zostałem po
tej stronie... Potrafiłem jedynie zabić, więcej nic... Nawet tego nie zrobiłem, jak należy...
Zasada?... Dlaczego ten głupiec Razumichin tak się oburzył na socjalistów? Są to ludzie
pracowici i handlowi, zajmują się «szczęściem powszechnym»... Nie, dano mi tylko jedno
życie, po raz drugi żyć nie będę: nie chcę czekać na «szczęście powszechne)). Sam też
chcę żyć, bo inaczej wcale żyć nie warto. No cóż? Wczoraj nie chciałem przejść obok
głodnej matki, ściskając w kieszeni mego rubla w oczekiwaniu na «szczęście
powszechne)). «Niosę moją cegiełkę — powiadają — na budowę gmachu powszechnego
szczęścia i dlatego odczuwam spokój w duszy)). Cha, cha! Ale dlaczego pominęliście
mnie? Przecież żyję tylko raz i też