zbrodnia i kara.pdf

wykupiła Marfa Pietrowna. Pan wie, do jakiego stopnia ogłupienia może dojść czasami
kobieta zakochana? To była kobieta uczciwa, zupełnie niegłupia (choć bez żadnego
wykształcenia). Niech pan sobie wyobrazi, że ta zazdrosna i uczciwa kobieta zdecydowała
się po wielu strasznych sprzeczkach i wyrzutach poniżyć się do zawarcia ze mną
pewnego rodzaju kontraktu, którego przestrzegała przez cały czas naszego małżeństwa.
Była bowiem znacznie starsza ode mnie i wiecznie przeżuwała jakieś goździki. Byłem na
tyle podły, ale na swój sposób uczciwy, że oznajmiłem otwarcie, iż nie mogę być jej
bezwzględnie wierny. Doprowadziło ją to do szału, ale moja brutalna otwartość do
pewnego stopnia jej się spodobała: „To znaczy, że nie chce mnie oszukiwać, skoro z góry
o tym uprzedza", a dla zazdrosnej kobiety to jest najważniejsze. Po długich płaczach
stanęła między nami następująca umowa: po
549
pierwsze, nigdy jej me porzucę i zawsze będę jej mężem; po drugie, nie wyjadę nigdzie
bez jej pozwolenia; po trzecie, nigdy nie będę miał stałej kochanki; po czwarte, Marfa
Pietrowna pozwala mi za to zająć się czasami którąś z dziewcząt ze służby, lecz nie
inaczej, jak w poufnym porozumieniu z Marfą Pietrowna; po piąte, Boże zachowaj, żebym
się ośmielił zainteresować kobietą z naszej sfery; po szóste, o ile, broń Boże, obudzi się
we mnie jakaś wielka, poważna namiętność, to natychmiast mam się jej z tego zwierzyć.
O ostatni punkt była przez cały czas zresztą dosyć spokojna. Bo to była mądra kobieta, a
więc musiała uważać mnie za rozpustnika i dziwkarza niezdolnego do poważnego
uczucia. Ale całe nieszczęście polegało na tym, że kobieta mądra a kobieta zazdrosna to
dwie rzeczy różne. Zresztą, żeby móc obiektywnie oceniać pewnych ludzi, należy z góry
wyrzec się uprzedzeń i tych nawyków, jakie wyrabiamy sobie w stosunku do naszego
codziennego otoczenia. Na pański sąd mam prawo liczyć bardziej niż na czyjkolwiek inny.
Być może, słyszał pan o Marfie Piętrownie wiele głupstw i śmiesz-nostek. Rzeczywiście,
miała sporo nader śmiesznych przyzwyczajeń. Ale powiem panu otwarcie, że szczerze
żałuję, iż wyrządziłem jej tyle przykrości. No, dosyć chyba będzie, jak na zupełnie
przyzwoitą oraison funebre1 najczulszego męża dla najczulszej żony. Podczas naszych
kłótni najczęściej milczałem i nie denerwowałem się i ta dżentelmeneria prawie nigdy nie
chybiała celu. Działało to na nią i podobało się jej, nieraz była nawet dumna ze mnie. Ale
mimo to siostry pańskiej nie wytrzymała. I jak to się stało, że zdecydowała się wziąć do
domu na guwernantkę taką prześliczną dziewczynę! Tłumaczę to sobie tym, że sama była
kobietą namiętną i wrażliwą i po prostu zakochała się, dosłownie zakochała się w pańskiej
siostrze. No, ta Awdotia Romanowna! Od pierwszego rzutu oka doskonale zrozumiałem,
że tu się nic nie da zrobić i — wie pan? — postanowiłem nawet nie spojrzeć na nią. Ale
sama zrobiła
1 Oraison funebre (fr.) — mowa pogrzebowa.
550
pierwszy krok, czy uwierzy pan w to? Czy pan wierzy, że doszło do tego, że Marfa
Pietrowna była na mnie z początku zła, że nic o pańskiej siostrze nie mówiłem i że
kwitowałem milczeniem ciągłe zachwyty nad nią? Nie rozumiałem, o co jej szło.
Oczywiście Marfa Pietrowna opowiedziała Awdotii Romano-wnie wszystko o mnie, ze
szczegółami. Miała nieszczęsny zwyczaj opowiadania o naszych tajemnicach rodzinnych
absolutnie wszystkim i ciągle się skarżyła na mnie. Czy mogła ominąć nową,
nadzwyczajną przyjaciółkę? Przypuszczam, że w ogóle o niczym innym nie mówiły, tylko o
mnie, i bez wątpienia Awdotia Romanowna została wtajemniczona w te wszystkie ponure
bajdy, które o mnie krążyły... Założę się, że pan również słyszał już o czymś w tym
rodzaju.
— Słyszałem. Łużyn oskarżył pana o spowodowanie śmierci dziecka. Czy to prawda?
— Niech pan z łaski swojej zostawi w spokoju tego rodzaju świństwa — z obrzydzeniem i
niechęcią odparł Swidrygajłow.