zbrodnia i kara.pdf

Jak pana denerwuje, na przykład, wczorajszy zawód! — wykrzykiwał poczciwy z natury
Lebieziatnikow, czując znowu przypływ sympatii dla Łużyna. — Po co panu, po co panu to
małżeństwo, to legalne małżeństwo, szanowny, kochany Piotrze Pietrowiczu?!1 Na co
panu koniecznie ta legalność w małżeństwie? Może mnie pan obić, a ja mimo to będę
utrzymywał, że się cieszę, cieszę, że to nie doszło do skutku, że pan jest wolny, że pan
nie jest jeszcze zupełnie stracony dla ludzkości, cieszę się z tego... No, widzi pan,
wypowiedziałem się!
— Po to, że nie mam ochoty być rogaczem w pańskim wolnym związku i niańczyć
cudzych dzieci, po to potrzebne mi jest legalne małżeństwo — odpowiedział Łużyn, żeby
odpowiedzieć cokolwiek. Był zamyślony i mocno czymś zaabsorbowany.
— Dzieci? Pan wspomniał o dzieciach? — drgnął Andrzej Siemionowicz jak koń
wojskowy, który usłyszał pobudkę. — Dzieci to zagadnienie społeczne pierwszorzędnej
wagi, zga-
1 Wywody Lebicziatnikowa stanowią strywializowany, a w istocie sparodiowany wykład
koncepcji małżeństwa w powieści Co robić? Nikołaja Czer-nyszewskiego.
446
u/,mii Me. i-ccz /.agaumeme 10 oęozie inaczej rozwiązane. są lacy, którzy zupełnie
odmawiają dzieciom racji bytu, podobnie jak wszystkiemu, co przypomina rodzinę. O
dzieciach pomówimy później, teraz zajmiemy się sprawą rogów. Przyznam się panu, że
jest to moja słaba strona. To wstrętne, huzarskie wyrażenie Puszkina1 jest nie do
pomyślenia w słowniku przyszłości. Właściwie, co to są rogi? O, cóż to za
nieporozumienie! Jakie rogi? Po co rogi?... Cóż za głupstwa! Właśnie w wolnym związku
nie będzie na nie miejsca! Rogi to jedynie naturalna konsekwencja każdego legalnego
małżeństwa, są one, że tak powiem, jego ulepszeniem, protestem, zatem w tym
rozumieniu nie są nawet niczym poniżającym... Jeżeli kiedykolwiek — przypuśćmy tu taką
niedorzeczność — zawrę legalne małżeństwo, to nawet będę się cieszył z tych rogów,
które pan uważa za taką hańbę. Powiem wtedy swej żonie: „Przyjaciółko moja, do tej
chwili kochałem cię tylko, a teraz cię szanuję, bo zdobyłaś się na protest". Pan się
śmieje? To dlatego, że nie potrafi pan zerwać z przesądami! Do diabła, rozumiem
przecież, na czym polega właściwie przykrość, gdy zdradza legalna małżonka, ale wszak
jest to tylko podły skutek podłego faktu, który obie strony poniża jednakowo. Kiedy zaś
sprawę rogów stawia się zupełnie szczerze, jak w wolnym związku, przestają one istnieć,
są nie do pomyślenia i tracą nawet swą nazwę. Przeciwnie, żona pańska dowiedzie panu
jedynie swego szacunku, uważając pana za niezdolnego do przeciwstawiania się jej
szczęściu i dostatecznie uświadomionego, by nie mścić się na niej za nowego męża.
Niech to diabli, ale marzę czasem, że gdyby mnie wydano za mąż, tfu! gdybym zawarł
związek małżeński, wszystko jedno wolny czy legalny, to sam sprowadziłbym żonie
kochanka, jeśliby się zbyt długo nie mogła na to zdobyć. „Przyjaciółko moja —
powiedziałbym jej — kocham cię, lecz nade wszystko pragnę, żebyś mnie szanowała!"
Tak! Może nie mam racji, co?
1 Chodzi o określenie „majestatyczny rogacz" w Eugeniuszu Onieginie (l ,XH) Aleksandra
Puszkina.
447
siuunai, cmiaiucząi;, icuz ucz, szczcgumcgu wania. Nawet nie słuchał bardzo uważnie. W
rzeczywistości myślał o czymś innym i Lebieziatnikow zauważył to w końcu. Łużyn był
czymś przejęty, zacierał ręce, zamyślał się. Wszystko to Andrzej Siemionowicz
przypomniał sobie później i skojarzył...
II
Trudno powiedzieć, jakie właściwie pobudki zrodziły w skołatanej głowie Katarzyny
Iwanowny myśl o urządzeniu tej bezsensownej stypy. Z przeszło dwudziestu rubli,
ofiarowanych przez Raskolnikowa na pogrzeb Marmieładowa, na stypę poszło prawie
dziesięć. Możliwe, że Katarzyna Iwanowna poczuwała się względem nieboszczyka do