zbrodnia i kara.pdf

ciarki je przechodzą na samą myśl o tym; rękami i nogami bronią się przed prawdą,
dopóki ten admirowany człowiek własnoręcznie nie przytrze im nosa. Ciekawe też, czy
szanowny pan Łużyn ma ordery; gotów jestem się założyć, że ma jakąś Annę w klapie2 i
że wkładają na przyjęcia u dostawców i kupców. Z pewnością włoży ją również na swój
ślub! Zresztą, pal go diabli!...
...Że mateczka tak rozumuje, Bóg z nią, już się nie zmieni, ale Dunia, co Dunia? Duniu,
droga moja, przecież ja cię znam! Przecież miałaś już dwudziesty rok, kiedy widzieliśmy
się po raz ostatni: dobrze poznałem twój charakter. Matka pisze właśnie, że «Dunia potrafi
bardzo dużo znieść». Sam o tym wiedziałem. Wiedziałem o tym już dwa i pół roku temu i
właśnie przez dwa i pół roku zastanawiałem się nad tym, że «Dunia potrafi bardzo dużo
znieść». Skoro mogła znieść pana Swidrygajłowa ze
1 Schillerowscy marzyciele — od nazwiska romantycznego poety niemieckiego Friedricha
Schillera (1759-1805).
2 Chodzi o Order Św. Anny, wprowadzony w Rosji przez cara Pawła I w 1797 r.
71
wiele potrafi znieść. A teraz razem z mateczką wyobraziłaś sobie, panno, że potrafisz
znieść i pana Łużyna, który rozwija teorię, że lepsze są żony wyrwane z nędzy i traktujące
przeto męża jako swego dobroczyńcę. A najlepsze jest to, że wygłasza tę swoją teorię
omalże na pierwszej wizycie. Przypuśćmy nawet, że się przypadkowo «wygadał» mimo że
jest człowiekiem rzeczowym (a może wcale się nie wygadał, a właśnie pośpieszył z
wyjaśnieniem sytuacji), ale Dunia, co na to Dunia? Przecież dla niej człowiek ten jest
przejrzysty, a będzie z nim musiała żyć. Ale ona będzie jadała chleb razowy i popijała
wodą, a duszy swej w żadnym razie nie zaprzeda, nie odda wolności moralnej za komfort,
za cały Szlezwig-Holsztyn1 nie odda, a tym bardziej za jakiegoś pana Łużyna. O nie, nie
taka była Dunia, o ile ją pamiętam, i... na pewno się nie zmieniła!... Wykluczone! Co tu
dużo mówić! Ciężko jest ze Swidrygajłowami! Ciężko jest za dwieście rubli przez całe
życie tłuc się po różnych guberniach jako guwernantka, a jednak przekonany jestem, że
moja siostra prędzej zgodzi się harować jak Murzyn u plantatora2 albo Łotyszka u
Prusaka3, niżby miała spodlić swą duszę i zasady moralne związkiem z człowiekiem,
którego nie szanuje i z którym nie ma nic wspólnego, spodlić na całe życie wyłącznie dla
osobistej korzyści! I niechby sobie pan Łużyn był z najszczerszego złota albo z brylantów
utkany, to i wówczas nie zgodzi się zostać legalną nałożnicą pana Łużyna! Dlaczego
jednak teraz się zgadza? W czym tkwi tajemnica? O co chodzi? Rozumiem już: dla siebie
samej, dla własnego komfortu, nawet dla urato-
1 Jedna z wielu w powieści aluzji do bieżących wydarzeń politycznych. Za premierostwa
Otto Bismarcka księstwo Szlezwik-Holsztyn, będące przedmiotem zadawnionego sporu,
weszło w skład Prus po ich zwycięskiej wojnie z Danią (1864) i Austrią (1866).
2 Postępowa opinia publiczna w Rosji pilnie obserwowała przebieg i wyniki wojny
secesyjnej (1861-1865) w Stanach Zjednoczonych Ameryki.
3 W latach sześćdziesiątych XIX wieku prasa rosyjska sporo pisała o brutalnym
traktowaniu Łotyszów przez Prusaków w guberniach nadbałtyckich.
72
wania się oa niecnyonej śmierci nie zaprzeda się, ale dla innego właśnie się zaprzedaje!
Zaprzedaje się dla kochanego, ubóstwianego człowieka! Oto gdzie tkwi rozwiązanie
zagadki: zaprzeda się dla brata, dla matki! Wszystko zaprzeda! O, przy takiej okazji
potrafimy stłumić nasze poczucie moralne; wolność, spokój, a nawet sumienie, wszystko,
wszyściuteńko zaniesiemy na targowisko. Niechaj przepada życie! Byle tylko szczęśliwe
były ukochane przez nas istoty. Co więcej, wymyślimy własną kazuistykę, od jezuitów
zaczerpniemy rozumowanie, ba, na pewien czas samych siebie uspokoimy, będziemy się
przekonywać, że istotnie tak trzeba dla szlachetnego celu. Tacy jesteśmy i wszystko jest
jasne jak słońce. Rozumie się, że to nikt inny, tylko Rodion Romanowicz Raskolnikow stoi
na pierwszym planie. Tamten może go uszczęśliwić, utrzymać na uniwersytecie, zrobić z