zbrodnia i kara.pdf

1 „My więcej negujemy!" — chełpliwa licytacja w radykalizmie programów społecznych
tego niezbyt rozgarniętego bohatera z demokratami rewolucyjnymi, których zwalczał
Dostojewski.
2 Nikołaj Dobrolubow (1836-1861) — rosyjski publicysta, krytyk literacki, demokrata
rewolucyjny.
3 Wissarion Bieliński (1811-1848) — rosyjski filozof, krytyk literacki (główny teoretyk tzw.
szkoły naturalnej), demokrata rewolucyjny.
438
— A pan, rozumie się, uświadamia ją... che, che! Dowodzi pan jej, że jej hańba to
bzdura?...
— Wcale nie! Wcale nie! O, jak pan wulgarnie i — przepraszam — głupio rozumie wyraz:
uświadamianie! N-ni-c pan nie rozumie! O Boże, jak bardzo pan jest jeszcze... nie
przygotowany! My dążymy do wyzwolenia kobiety, a pan jedno tylko ma na myśli.
Pomijając zupełnie zagadnienie cnoty i kobiecego wstydu jako rzeczy w istocie swej
niepotrzebnych, a nawet przesądów, całkowicie dopuszczam jej cnotliwość w stosunku do
mnie, bo w tym przejawia się jej wola, to jest jej prawo. Naturalnie, gdyby mi sama
powiedziała: „Chcę cię mieć", uważałbym to za wielką wygraną, bo ta dziewczyna bardzo
mi się podoba. Ale teraz, teraz przynajmniej, nikt nigdy nie traktował jej uprzejmiej i
uczciwiej ode mnie, z większym szacunkiem dla jej godności... Czekam i mam nadzieję —
to wszystko!
— Niech pan lepiej da jej jakiś prezent. Założyłbym się, że o tym pan nie pomyślał.
— N-nic pan nie rozumie, powtarzam! Oczywiście, wiadomo, w jakiej jest ona sytuacji, ale
tu chodzi o coś innego! O coś całkiem innego! Pan po prostu pogardza nią! Stwierdzając
fakt, który pan błędnie uważa za godny pogardy, odmawia pan istocie ludzkiej prawa do
humanitarnego na nią poglądu. Pan nie wie jeszcze, co to za charakter! Przykro mi tylko,
że w ostatnich czasach przestała jakoś czytać i nie pożycza już ode mnie książek.
Poprzednio pożyczała. Szkoda również, że przy całej swej energii i chęci protestu, czego
już raz dowiodła, jest ciągle jakby za mało samodzielna, za mało, że tak powiem,
niezależna, zbyt mało negująca, aby mogła ostatecznie wyzbyć się pewnych przesądów
i... głupstw. Mimo to doskonale rozumie pewne rzeczy. Na przykład, wspaniale pojęła
sprawę całowania w rękę, to jest, że mężczyzna poniża kobietę, całując ją w rękę.
Dyskutowano u nas na ten temat i zaraz jej to powtórzyłem. Słuchała również uważnie o
stowarzyszeniach robotniczych we Francji. Teraz tłumaczę jej sprawę wolnego wstępu do
mieszkań w przyszłym społeczeństwie.
439
— A to co znowu?
— Dyskutowano ostatnio nad następującą sprawą: czy członek komuny ma prawo wejść
o każdej porze do pokoju innego człowieka, mężczyzny lub kobiety... Zdecydowano, że
ma...
— A jeżeli ten lub ta zajęci są w danej chwili załatwianiem naturalnej potrzeby, che, che!
Andrzej Siemionowicz zirytował się.
— Pan ciągle w kółko jedno i to samo! Tylko o jednym pan myśli, o tych przeklętych
„potrzebach"! — krzyknął z nienawiścią. — Tfu! Zły, wściekły jestem, że wtedy,
zapoznając pana z naszym programem, wspomniałem przy tym zbyt wcześnie o tych
przeklętych potrzebach. Niech to diabli porwą! To przede wszystkim kole w oczy ludzi
podobnych panu i ostrzą sobie na tym zęby, jeszcze zanim raczą się dowiedzieć, o co
idzie! I myślą, że mają rację! Też mają z czego być dumni! Tfu! Kilkakrotnie już
stwierdziłem, że całe to zagadnienie można wykładać nowicjuszom dopiero na samym
końcu, kiedy już uwierzą w nasz system, gdy człowiek jest już ukształtowany i
ukierunkowany. Bo niech mi pan powie, proszę, co pan właściwie widzi haniebnego i
niegodnego, na przykład, w kloakach? Ja pierwszy gotów jestem czyścić jakie pan tylko
chce kloaki! To nie jest żadne poświęcenie! To po prostu praca, szlachetna, przynosząca