zbrodnia i kara.pdf

Naprawdę to tak właśnie się rzecz miała. Wydaje ci się to śmieszne? Tak, Soniu, a
najśmieszniejsze jest to, że może właśnie tak się rzecz miała naprawdę... Soni wcale nie
wydawało się to śmieszne.
— Niech mi pan lepiej powie po prostu... bez przykładów — poprosiła jeszcze bardziej
nieśmiało i cicho. Spojrzał na nią ze smutkiem i ujął jej ręce.
— Znowu masz rację, Soniu. Wszystko to bzdury, głupia gadanina! Widzisz, moja matka
prawie nic nie posiada. Siostra tylko przypadkiem otrzymała wykształcenie i skazana jest
na poniewierkę jako guwernantka. Ja byłem ich jedyną nadzieją, uczyłem się, ale nie
mogłem się utrzymać na uniwersytecie i musiałem go na razie opuścić. No, a gdybym
nawet pozostał? To mogłem liczyć, że po jakichś dziesięciu czy dwunastu latach (gdyby
się wszystko pomyślnie układało) zostanę nauczycielem czy urzędnikiem z tysiącrublową
pensją — recytował jak wyuczoną lekcję. — A do tego czasu matka zmarniałaby ze
zmartwień i kłopotów, bo i tak nie mógłbym zapewnić jej spokoju, siostra zaś... z siostrą
mogłoby być jeszcze gorzej!... I w imię czego całe życie mam się wszystkiego wyrzekać, z
wszystkiego rezygnować, zapomnieć o matce, patrzeć obojętnie na krzywdy siostry? W
imię czego? Po to, żeby pochowawszy matkę i siostrę, mieć żonę i dzieci i z kolei je
zostawić bez grosza i kawałka chleba? Więc... postanowiłem, że za pieniądze tej baby,
nie szarpiąc matki, będę się utrzymywał na uniwersytecie i przez pierwsze lata po
studiach. Postanowiłem działać z rozmachem, zdecydowanie, żeby utorować sobie drogę
do kariery, żeby stanąć na nowej, niezależnej drodze... oto... oto wszystko... A że zabiłem
tę starą, to naturalnie, rozumie się, źle zrobiłem... ale już dosyć!
Opadł z sił i spuścił głowę.
489
— Ach, nie, tu coś jest nie tak! — powtarzała z rozpaczą w głosie Sonia. — Czy to tak
wolno... nie, tak nie można, nie!
— Widzisz więc sama, że coś jest nie tak, a jednak powiedziałem ci całą prawdę!
— Cóż to za prawda! Mój Boże!
— Zabiłem przecież tylko wesz, Soniu, niepotrzebną, wstrętną, szkodliwą.
— Pan człowieka nazywa wszą!
— Wiem przecież, że właściwie to nie wesz — odpowiedział, patrząc na nią dziwnie. —
Zresztą, kłamię, Soniu, cały czas kłamię... To było zupełnie inaczej, masz rację. Całkiem,
całkiem inne były powody! Dawno już z nikim nie rozmawiałem, Soniu, głowa mnie bardzo
boli!
Oczy błyszczały mu gorączkowo. Majaczył niemal, niespokojny uśmiech błądził mu po
ustach. Mimo podniecenia znać było, że opadł z sił. Sonia widziała, jak bardzo się męczył.
Ona również dostawała zawrotów głowy. A przy tym mówił on tak jakoś dziwnie: niby
zrozumiale, a jednak... „Jak to! Jak to! O Boże!" — załamywała ręce z rozpaczy.
— Nie, Soniu, to nie tak! — zaczął znowu Raskolnikow, podnosząc głowę, jakby go nagle
uderzyła i podnieciła nowa myśl. — To nie tak! Lepiej... wyobraź sobie (tak, rzeczywiście
będzie lepiej!), wyobraź sobie, że jestem samolubny, zawistny, zły, wstrętny, mściwy, a
poza tym... może nawet na drodze do obłędu. (Niech już będzie wszystko razem! O
obłędzie mówiono już przedtem, pamiętam!) A więc powiedziałem ci już, że nie mogłem
utrzymać się na uniwersytecie. A jednak, wiesz, może bym mógł? Matka by mi przysłała
na wszelkie opłaty, a na obuwie, ubranie i życie zarobiłbym na pewno sam! Proponowano
mi lekcje, po pół rubla za godzinę. Razumichin przecież pracuje. Rozzłościłem się i nie
chciałem. Tak, właśnie rozzłościłem się (to dobre słowo!). Jak pająk schowałem się w
swoim kącie. Byłaś w mojej norze, widziałaś... A czy wiesz, Soniu, że niskie sufity i ciasne
pokoiki przytłaczają duszę i mózg! O, jak ja nienawidziłem tej nory! A jednak nie chciałem
się z niej ruszyć.
490
Uparłem się i nie chciałem! Całymi dniami nie wychodziłem. Nie chciałem pracować,
nawet jeść mi się nie chciało, tylko wylegiwałem się. Jeżeli Nastka przyniosła obiad, to