zbrodnia i kara.pdf

tutejszy artysta polubił go, zaczął do niego przychodzić. Jak zdarzył się ten wypadek, zląkł
się i chciał się powiesić! Uciekać! Cóż poradzić z tą opinią, jaka utarła się wśród ludu o
naszym sądownictwie. Są ludzie, których sam wyraz „sąd" napawa przerażeniem. Kto jest
temu winien? Zobaczymy, co zrobią nowe sądy. Daj Boże, żeby było lepiej! Zatem w
więzieniu przypomniał sobie widocznie świątobliwego starca; znowu się pojawiła Biblia.
Czy pan wie, Rodionie Romanowiczu, co dla niektórych ludzi u nas znaczy „przyjąć
cierpienie"? To nie znaczy, żeby cierpieć za kogoś, ale po prostu wziąć na siebie
cierpienie, a jeżeli owo cierpienie pochodzi od władzy, to tym lepiej. Za moich czasów
siedział w więzieniu przez cały rok pewien nader spokojny aresztant, całymi nocami czytał
na piecu1 Biblię, tak się rozczytał, że w końcu ze szczętem stracił miarę i pewnego razu ni
z tego, ni z owego złapał cegłę i rzucił nią w naczelnika, bez żadnego powodu. Ale jak
rzucił: umyślnie o arszyn od niego, żeby czasami nie trafić! Wiadoma rzecz, co czeka
aresztanta, który rzuca się z bronią w ręku na przełożonych, zatem „przyjął cierpienie".
Otóż przypuszczam, że Mikołaj właśnie chce „przyjąć cierpienie" czy coś w tym rodzaju.
Jestem tego pewny, mam na to dowody. Tylko że on nie wie o tym, o czym ja wiem. Co,
nie przypuszcza pan, żeby wśród ludu mogli istnieć tego rodzaju fantaści? Ależ masami!
A wpływ owego starca teraz znowu zaczął działać, zwłaszcza po próbie powieszenia się.
Zresztą sam mi wszystko opowie, przyjdzie. Pan myśli, że wytrzyma? Niech pan poczeka,
jeszcze się wyprze. Z godziny na godzinę czekam,
1 Na tradycyjnych wiejskich piecach w Rosji znajdowało się obszerne legowisko do
spania.
530
że przyjdzie odwołać zeznania. Polubiłem tego Mikołaja i wybadam go porządnie. Co pan
o tym sądzi? Che, che! Na niektóre pytania odpowiedział mi zupełnie do rzeczy,
oczywiście dowiedział się, co trzeba, był dobrze przygotowany. Ale inne pytania to po
prostu jak groch o ścianę, nic absolutnie nie rozumie, nie wie i nie przypuszcza nawet, że
nie wie! Nie, Rodionie Romano-wiczu, mój dobrodzieju, to nie Mikołka! To sprawa
fantastyczna, ponura, sprawa współczesna, z naszych czasów, kiedy zmąciło się serce
człowieka, kiedy szermuje się frazesem, że krew „odświeża", i propaguje się komfort
życiowy. Tutaj znać literaturę, teoretycznie rozdrażnione serce. Widoczne jest
zdecydowanie na pierwszy krok. Ale zdecydowanie specjalnego rodzaju: zdecydował się,
jakby spadł z wierzchołka góry albo zleciał ze szczytu wieży, i poszedł zabijać
nieprzytomny. Zapomniał zamknąć za sobą drzwi, ale zabił dwie osoby, zabił dla zasady.
Zabił, ale pieniędzy wziąć nie potrafił, a co zdążył zabrać, to ukrył pod kamieniem. Mało
mu było męki, którą zniósł, kiedy siedział za drzwiami, a do drzwi się dobijano i dzwonił
dzwonek. Nie, wraca jeszcze raz do pustego już mieszkania, półprzytomny, żeby ten
dzwonek sobie przypomnieć, zapragnął jeszcze raz zaznać zimnego dreszczu...
Powiedzmy, że stało się to w malignie, ale tu jest jeszcze coś: zabił, lecz uważa się za
uczciwego człowieka, gardzi ludźmi, snuje się niczym blady anioł — nie, dajmy spokój
Mikołce, mój dobrodzieju, Rodionie Romanowiczu, to nie Mikołka!
Po wszystkim, co zostało powiedziane poprzednio, a co tak bardzo wyglądało na
wyrzeczenie się oskarżania Raskolniko-wa, takie zakończenie było zgoła nieoczekiwane.
Raskolnikow zatrząsł się jak w febrze.
— Więc... zatem... kto... zabił? — zapytał, nie mogąc się powstrzymać, urywanym
głosem.
Porfiry aż odchylił się na oparcie krzesła, jakby zaskoczyło go to pytanie.
— Jak to, kto zabił?... — powtórzył, jakby nie dowierzając własnym uszom. — Przecież to
pan zabił, Rodionie Romano-
531
wiczu! Właśnie pan zabił... — dodał prawie szeptem, tonem świadczącym o całkowitej
pewności.