zbrodnia i kara.pdf

że zwaliłem wszystko na swój los, udawałem spragnionego i garnącego się do światła, a
wreszcie użyłem najsilniejszego i niezawodnego środka podbijania serc kobiecych,
środka, który jeszcze nigdy nikogo nie zawiódł i który działa na wszystkie, bez żadnego
wyjątku. To znany środek — pochlebstwo. Nie ma nic trudniejszego na świecie niż
szczerość i nie ma nic łatwiejszego niż pochlebstwo. Jeżeli w szczerości zabrzmi choć
odrobina fałszu, to momentalnie zachodzi dysonans, a po nim — skandal. Jeżeli w
pochlebstwie nawet wszystko jest fałszem, to jest ono równie miłe i słucha go się z
przyjemnością, wprawdzie z dosyć prymitywną przyjemnością, ale z przyjemnością.
Nawet w najprymitywniejszym pochlebstwie na pewno przynajmniej połowa wydaje się
prawdą. I to bez względu na stopień rozwoju człowieka i sferę. Nawet westalkę można
uwieść pochlebstwem, cóż dopiero zwykłego śmiertelnika. Śmiech mnie zawsze ogarnia,
ilekroć przypomnę sobie, jak uwiodłem raz pewną damę, bardzo przywiązaną do swego
męża, do swoich dzieci i do swoich cnót. Jakie to było zabawne i jak mało było przy tym
zachodu! Dama zaś rzeczywiście była
553
cnotliwa, przynajmniej na swój sposób. Cała moja taktyka polegała na tym, że po prostu
byłem stale olśniony i korzyłem się przed jej cnotą. Schlebiałem jej wprost haniebnie,
doprowadziłem, na przykład, do uścisku ręki czy nawet tylko spojrzenia i natychmiast
zaczynałem robić sobie głośno wyrzuty, że zdobyłem to siłą, że ona się broniła, broniła
tak, że na pewno nic bym nie wskórał, gdyby nie moje zepsucie, że ona w swej
niewinności nie przewidziała podstępu i uległa niechcący, nie wiedząc o tym, nie zdając
sobie sprawy i tak dalej, i tak dalej. W końcu osiągnąłem wszystko, a moja dama była w
dalszym ciągu głęboko przekonana, że jest niewinna i cnotliwa, że spełnia wszystkie
swoje obowiązki i powinności, a upadła zupełnie niechcący. Jakże była wściekła na mnie,
kiedy w końcu oznajmiłem jej, że tak samo szukała upojenia, jak ja. Biedna Marfa
Pietrowna też była ogromnie wrażliwa na pochlebstwa i gdybym tylko chciał, to na pewno
jeszcze za życia przepisałaby na mnie cały majątek. (A jednak piję bardzo dużo wina i
gadam.) Mam nadzieję, że nie obrazi się pan, gdy powiem, że podobnie dziać się zaczęło
z Awdotią Romanowną. Tylko że byłem głupi, niecierpliwy i zepsułem całą sprawę. Już
przedtem Awdotii Romanownie kilkakrotnie nie spodobał się wyraz moich oczu, czy pan
da wiarę? Coraz niebaczniej i coraz mocniej zapalał się w nich jakiś ogień, który ją
przerażał i który w końcu znienawidziła. Nie ma co wdawać się w szczegóły, dość że
odsunęła się ode mnie. Tutaj znowu palnąłem głupstwo. Zacząłem w ordynarny sposób
znęcać się nad całą tą propagandą i nawracaniem. Paraszka znowu wystąpiła na
widownię i nie ona jedna. Jednym słowem, zaczęła się Sodoma. Ach, gdyby pan widział,
Rodionie Romanowiczu, choć raz w życiu, jak pańska siostra potrafi błyskać oczami! To
nic, że jestem teraz pijany i wypiłem całą szklankę wina, mówię prawdę; zapewniam pana,
że śniło mi się to spojrzenie. Nie mogłem już znieść szelestu jej sukni. Naprawdę
myślałem, że trafi mnie apopleksja, nigdy nie wyobrażałem sobie, że mogę dojść do
takiego zapamiętania. Krótko mówiąc, należało się pogodzić, ale to już było niemoż-
554
liwe. I niech pan sobie wyobrazi, co wtedy zrobiłem. Do jakiego stopnia namiętność może
człowieka zaślepić! Niech pan nigdy nie zabiera się do niczego w takim stanie! Uważając,
że Awdotia Romanowna w gruncie rzeczy jest przecież nędzarką (ach, przepraszam, nie
to chciałem... zresztą, czy to nie wszystko jedno, jakim słowem wyrażamy to pojęcie?),
żyje z pracy rąk, utrzymuje matkę i pana (ach, do diabła, znowu mi się plącze...),
postanowiłem zaproponować jej wszystkie moje pieniądze (mogłem mieć wtedy ze
trzydzieści tysięcy), aby uciekła ze mną, choćby tutaj, do Petersburga. Rozumie się samo
przez się, że z miejsca zaprzysiągłbym jej wieczną miłość, wierność i tak dalej. Czy da
pan wiarę, że byłem tak dalece zakochany, iż gdyby mi wtedy powiedziała: zarżnij czy
otruj Marfę Pietrownę i ożeń się ze mną, zaraz byłoby to zrobione! Ale skończyło się
wszystko katastrofą, jak panu wiadomo. Może pan sobie wyobrazić, w jaką wściekłość