zbrodnia i kara.pdf

— Czy to jest ta sama Tieriebjowa, o której pan opowiadał, że zawarła już trzeci z rzędu
wolny związek?
— Właściwie dopiero drugi. Ale niechby nawet czwarty czy piętnasty, jakie to ma
znaczenie? Teraz dopiero żałuję, że moi rodzice nie żyją. Marzyłem nieraz o tym, że
gdyby żyli, tobym
436
im dopiero walnął protest! Naumyślnie bym coś takiego wyszukał... Jakiś „darowany kęs
chleba", tfu! Ja bym im pokazał! Ja bym im dopiero zaimponował! Naprawdę, szkoda, że
nie mam nikogo!
— Żeby zaimponować? Che, che! Nie, niech tam sobie będzie, jak się panu podoba —
przerwał Łużyn. — Lepiej niech mi pan powie, zna pan przecież córkę nieboszczyka, taką
szczuplutką! Czy to prawda, co o niej mówią?
— O co właściwie chodzi? Według mnie, to jest zgodnie z moim osobistym przekonaniem,
jest to właśnie normalna sytuacja kobiety. Czemu nie? Ale — distinguons1. We
współczesnym społeczeństwie to nie jest zupełnie normalne, bo jest wymuszone, lecz w
przyszłości stanie się całkowicie normalne, bo będzie swobodne. Ona nawet i teraz miała
prawo: cierpiała, a to był jej fundusz, kapitał, którym miała zupełne prawo rozporządzać.
Oczywiście w przyszłym społeczeństwie fundusze nie będą potrzebne. Ale rola kobiety
będzie określana inaczej, harmonijnie i racjonalnie. Co się zaś tyczy osobiście Sofii
Siemionowny, to obecnie uważam jej postępowanie za ucieleśniony, energiczny protest
przeciwko ustrojowi społecznemu i głęboko ją za to szanuję. Cieszę się nawet na jej
widok!
— Opowiadano mi jednak, że właśnie przez pana musiała się stąd wynieść!
Lebieziatnikow wpadł we wściekłość.
— To także plotka! — ryczał. — Sprawa wyglądała zupełnie, zupełnie inaczej! No, to już
całkowicie nieprawda! To Katarzyna Iwanowna wtedy skłamała, bo nic nie zrozumiała! I
wcale się do Sofii Siemionowny nie przystawiałem! Po prostu dokształcałem ją zupełnie
bezinteresownie, starając się wzbudzić w niej uczucie protestu... Potrzebny mi był tylko
protest, a Sofia Siemionowna już i tak nie mogła zostać w tym domu!
— Namawiał ją pan może, żeby wstąpiła do komuny?
1 Distinguons (fr.) — rozróżnijmy.
437
— Pozwoli pan zwrócić sobie uwagę, ze pan ciągle dowcipkuje i to niefortunnie. Nic pan
nie rozumie! W komunie nie ma takich ról. Komunę urządza się właśnie po to, żeby w
ogóle takie role nie istniały. W komunie ta rola zmieni całą swą obecną istotę, to, co tu
jest w niej głupie, tam staje się mądre, to, co tu, w obecnych warunkach, jest nienaturalne,
tam będzie zupełnie naturalne. Wszystko zależy od otoczenia i środowiska, w jakim
człowiek żyje. Środowisko to wszystko, człowiek jest niczym. Zaś z Sofią Siemionowną
jestem nadal w zgodzie, co może panu służyć za dowód, że nigdy nie uważała mnie za
wroga i krzywdziciela! Zachęcam ją teraz do wstąpienia do komuny, ale na zupełnie,
zupełnie innych zasadach! Dlaczego pana to bawi? Chcemy założyć własną komunę,
inną, opartą na szerszych niż poprzednie podstawach. Poszliśmy dalej w swoich
przekonaniach. Więcej negujemy1! Gdyby Dobrolubow2 wstał z grobu, podyskutowałbym
sobie z nim. A Bielińskiego3 starłbym na proch! Na razie kształcę w dalszym ciągu Sofię
Siemionownę. To wspaniały, wspaniały człowiek!
— Używa więc pan sobie z tym wspaniałym człowiekiem, co? Che, che!
— Nie, nie! O, nie! Przeciwnie!
— Dobre sobie, przeciwnie! Che, che, che! Też pan powiedział!
— Niech mi pan wierzy! Bo niechże pan powie, z jakiej racji miałbym to ukrywać przed
panem? Przeciwnie, sam się temu dziwię: ze mną jest ona jakoś szczególnie, bojaźliwie
wstydliwa i cnotliwa.