zbrodnia i kara.pdf

zbiedniała rodzina sprzedawała rzeczy, ubrania itp., wyłącznie kobiece. Wobec tego, że
sprzedawanie na rynku było niekorzystne, poszukiwano zwykle pośredniczki, a Lizawieta
właśnie tym się trudniła: brała rzeczy w komis, pośredniczyła w transakcjach i miała
ogromną praktykę, bo była niesłychanie uczciwa i zawsze wymieniała ostateczną cenę:
powie cenę i ani grosza nie ustąpi. Mówiła zaś w ogóle mało i jak już zaznaczono, była
taka uległa i bojaźliwa...
94
Lecz KasKomiKow ostatnimi czasy zaczai być przesądny. Ślady przesądności pozostały
w nim bardzo długo. I w całej tej sprawie gotów był później zawsze dopatrywać się
dziwnych rzeczy, zagadkowych, tajemniczych sił i zbiegów okoliczności. Jeszcze zimą
pewien znajomy student, Pokoriow, wyjeżdżając do Charkowa, podał mu przy okazji adres
starej, Alony Iwanowny, na wypadek, gdyby chciał coś zastawić. Przez dłuższy czas nie
korzystał z tego, bo miał lekcje i jako tako wiązał koniec z końcem. Półtora miesiąca temu
przypomniał sobie jednak dany mu adres; miał dwa przedmioty nadające się do
zastawienia — stary srebrny zegarek ojca i mały złoty pierścionek z trzema jakimiś
czerwonymi kamyczkami, który przy pożegnaniu podarowała mu na pamiątkę siostra.
Postanowił zastawić pierścionek; gdy poszedł do starej, nic szczególnego jeszcze o niej
nie wiedząc, na pierwszy rzut oka poczuł jakiś nieprzezwyciężony wstręt do niej, wziął
jednak dwa „papierki" i po drodze wstąpił do jakiegoś nędznego szynku. Zażądał herbaty,
usiadł w kącie i zamyślił się. Niesamowita myśl lęgła się w jego głowie, wykluwała się jak
kurczę z jajka i bardzo, ale to bardzo go pochłonęła.
Obok niego, przy sąsiednim stoliku siedział student, którego widział po raz pierwszy, i
młody oficer. Po rozegranej partii bilardu zasiedli do herbaty. Naraz usłyszał, że student
opowiada oficerowi o lichwiarce, Alonie Iwanownie, wdowie po referendarzu, i podaje mu
jej adres. Już taki szczegół wydał się Raskolnikowowi nieco dziwny: właśnie stamtąd
wraca, a tu o wilku mowa. Oczywiście, że jest to tylko zbieg okoliczności, ale on nie może
się teraz opędzić od pewnej niezwykłej myśli, a tu ktoś jakby umyślnie dolewa oliwy do
ognia: student zaczyna opowiadać swemu współtowarzyszowi różne ciekawe szczególiki
o Alonie Iwanownie.
— Zacne babsko — mówi student — u niej zawsze można dostać pieniądze. Bogata jest
jak Żyd, może od razu pięć tysięcy dać, ale nie pogardzi nawet rublowym zastawem.
Wielu z nas do niej chodzi. Tylko że ścierwo z niej okropne...
95
l dalej opowiadał o tym, jaka to jędza, jaJca kapryśna, wystarczy o jeden dzień opóźnić
termin wpłaty, żeby przepadł zastaw. Daje czwartą część wartości przedmiotu, a bierze
pięć, a nawet do siedmiu procent miesięcznie itd. Student rozgadał się na dobre,
opowiadał też, że starucha ma siostrę, Lizawietę, którą ta słaba, plugawiutka osóbka co
chwila bije i trzyma w całkowitej niewoli, jak małe dziecko, podczas gdy Lizawieta ma co
najmniej osiem werszków1 wzrostu...
— To istny fenomen! — stwierdził student i roześmiał się na całe gardło.
Zaczęli mówić o Lizawiecie. Student jakoś osobliwie lubował się opowiadaniem o niej i
ciągle się śmiał, a oficer słuchał go z ogromnym zaciekawieniem i poprosił studenta o
przysłanie mu Lizawiety do cerowania bielizny. Raskolnikow nie uronił ani słówka z tej
rozmowy i dowiedział się o wszystkim. Lizawieta była młodszą, przyrodnią siostrą starej (z
różnych matek) i miała już trzydzieści pięć lat. Pracowała na swoją siostrę po całych
dniach i nocach, była w domu kucharką i praczką, poza tym szyła na obstalunek,
najmowała się nawet do szorowania podłóg, i wszystko oddawała siostrze. Żadnego
obstalunku, żadnej pracy nie ważyła się przyjąć bez zezwolenia starej. Stara ma już
spisany testament, o czym nawet wie Lizawieta, która według testamentu — poza
ruchomością, krzesłami i innymi drobiazgami — nie otrzymuje ani grosza; pieniądze
przeznaczyła stara na pewien klasztor w n-skiej guberni, za pokój jej duszy. Lizawieta była
mieszczką, ale nie miała męża urzędnika, była panną, strasznie niezgrabną, okropnie