zbrodnia i kara.pdf

óżnym od wszystkiego, co znał poprzednio. Stan jego zdrowia był zadowalający. Chodził
na roboty, od których się
621
nie uchylał i na które się nie napraszał. Do jedzenia odnosi się obojętnie, lecz z wyjątkiem
niedziel i świąt jest ono tak złe, że w końcu chętnie przyjął od Soni trochę pieniędzy, by
mógł mieć na codzienną herbatę. O resztę prosił, by się Sonia nie troszczyła, bo to ciągłe
zajmowanie się nim drażni go. W więzieniu, pisała Sonia, Rodion przebywa we wspólnym
pomieszczeniu; wprawdzie nie widziała wnętrza tych koszar, ale sądzi, że są ciasne,
obskurne i niezdrowe; śpi na pryczy, podkładając sobie wojłok, ale nic innego nie chce
tam mieć. Żyje tak nędznie i marnie nie na skutek jakiegoś z góry powziętego planu, lecz
po prostu dlatego, że nie zwraca na to uwagi i z widoczną obojętnością odnosi się do
swego losu. Sonia pisała szczerze, że zwłaszcza na początku nie tylko nie interesował się
jej odwiedzinami, lecz nawet bywał zły na nią, milczący, a czasem ordynarny. Później
jednak jej odwiedziny weszły mu w przyzwyczajenie, a nawet stały się potrzebą, tak że
tęsknił, gdy przez kilka dni była chora i nie mogła go odwiedzać. Widuje się z nim w dni
świąteczne przy bramie więziennej lub w kordegardzie1, dokąd przyprowadzają go na
kilka minut, w powszednie dni zaś na robotach, gdzie przychodzi do niego — w
warsztatach, cegielniach lub szopach nad brzegiem Irtysza. O sobie donosiła, że udało
się jej zawrzeć w mieście pewne znajomości, a nawet wyrobić protekcję. Zajmuje się
szyciem, a ponieważ w mieście prawie nie było szwaczek, więc w wielu domach stała się
niemal niezbędna. Nie wspomniała tylko o tym, że dzięki niej również Raskolnikow cieszył
się względami władz, wyznaczano mu lżejsze prace i tak dalej. Wreszcie przyszła
wiadomość (Dunia już przedtem zwróciła uwagę na to, że w ostatnich listach przebijał
pewien niepokój), że Raskolnikow stroni od wszystkich, że w więzieniu go nie lubią, że
milczy po całych dniach i jest bardzo blady. W ostatnim liście Sonia donosiła, że poważnie
zachorował i leży w szpitalu, na oddziale dla aresztantów...
1 Kordegarda — budynek przy bramie (w zespole pałacowym, twierdzy), przeznaczony na
wartownię.
622
II
Dawno już był chory. Ale bynajmniej nie złamały go okropności życia na katordze, roboty,
ogolona głowa, wstrętne jadło i łachmany: och! cóż go obchodziły te wszystkie męczarnie i
katusze! Przeciwnie, rad był nawet, gdy się na robotach zmęczył fizycznie, bo dawało mu
to przynajmniej kilka godzin spokojnego snu. I co znaczyło dla niego jedzenie, ta cienka
lura z karaluchami? W czasach studenckich często i tego nie miał. Odzież jego była ciepła
i przystosowana do trybu życia. Kajdan nawet nie czuł na sobie. Miał się wstydzić swej
ogolonej głowy i pasiastej kurtki? Przed kim? Przed Sonią? Sonia bała się go, czyżby więc
miał się jej wstydzić?
A jednak! Wstydził się nawet Soni i dręczył ją za to, traktując pogardliwie i brutalnie.
Wstydził się nie ogolonej głowy i kajdan: był bardzo urażony w swej dumie i ta poniżona
duma doprowadziła go do choroby. O, jakże czułby się szczęśliwy, gdyby sam mógł się
uznać za winnego! Wtedy zniósłby wszystko, nawet wstyd i hańbę. Ale choć sądził się
surowo, jego zatwardziałe sumienie nie znajdowało w jego przeszłości żadnej szczególnej
winy prócz zwykłego błędu, co może się zdarzyć każdemu. Wstydził się właśnie tego, że
on, Raskolnikow, zaprzepaścił się tak beznadziejnie, głupio, z woli ślepego losu, a teraz
musi się poddać i ukorzyć przed „nonsensem" jakiegoś tam wyroku, jeśli chce znaleźć
choć trochę spokoju dla siebie.
Bezcelowa i bezprzedmiotowa udręka teraz, a w przyszłości bezustanna ofiara, przez
którą się nic nie osiągnie — oto co go czekało na świecie. I cóż z tego, że za osiem lat
będzie miał dopiero trzydzieści dwa lata i będzie mógł zacząć życie od nowa! Po co ma
żyć? Do czego dążyć? Żyć tylko po to, żeby istnieć? Przecież on i dawniej gotów był
tysiąc razy oddać swe istnienie za jakąś ideę, nadzieję lub choćby nawet fantazję. Samo