Pyeslər - Azərbaycan Milli Kitabxanası

İ ş ı q s ö n ü r.
BİRİNCİ ŞƏKİL
D a n ı ş a n, Z i y a d x a n, x a n ə n d ə, ç a l ğ ı ç ı l a r,
q u l a m l a r.
Gəncə. Gecədir. ı yataq otağı.
Ziyad xan taxtda oturub, qulamlar ayaq üstündə dayanıb. Yerdə – xalçada oturmuş çalğıçılar çalır, 17–18
yaşlarında xanəndə isə oxuyur. Danışan səhnənin sol küncündə dayanıb.
D a n ı ş a n. Gəncə yatmışdı. Şəhərin və ətraf kəndlərin toxucuları, dəmirçiləri, misgərləri,
duluzçuları, dabbaqları, boyaqçıları, şəhərin sənətkarlıq emalatxanalarında günəmuzd işləyən
gəlmələr o qədər işləyib əldən düşmüşdülər ki, gecənin bürküsünə baxmayaraq, indi yeddinci
yuxularını alırdılar. Təkcə Ziyad xan yatmamışdı, hər halda, Ziyad xana elə gəlirdi ki, bu boyda
Gəncədə, Qarabağ Bəylərbəyliyinin bu boyda mərkəzində, təkcə onun yuxusu ərşə çəkilib. Qarabağ
Bəylərbəyliyi əslində Səfəvilər dövlətinin ən etibarlı şimal istehkamı idi və Ziyad xan bütün bu
yerlərin hakimi-mütləqi idi, amma... Neçə müddət idi ki, gecələr belə əzablı keçirdi. Neçə müddət
idi ki, Ziyad xan gecələri beləcə yuxusuz keçirirdi və ən qəribəsi bu idi ki, Ziyad xan özü də həmin
əzab-əziyyətlərinin səbəbini bilmirdi. Ziyad xan xanəndə oxudurdu və xanəndə də deyilənə görə,
cəmi 19-20 yaşı olan və Bağdadda mədrəsədə təhsil almış Məhəmməd adlı, Füzuli təxəllüslü, təzətəzə
məşhurlaşmağa başlayan bir şairin qəzəlini oxuyurdu və yenə də deyilənə görə, o cavan şairin
atası Süleyman Azərbaycandan, Girdiman sahillərindən köçüb Bağdad ellərinə köçmüşdü.
Xanəndə (oxuyur):
Məni candan usandırdı, cəfadan yar usanmazmı,
Fələklər yandı ahimdən, muradım şəmi yanmazmı?
Qamu bimarinə canan dəvayi-dərd edər ehsan,
Neçin qılmaz mənə dərman, məni bimar sanmazmı?
D a n ı ş a n. Cəmi 5-6 ay bundan əvvəl yazılmış bu qəzəli, indi, bütün bu tərəflərdə əzbər
bilməyən adam tapılmazdı. Məhəmməd Füzuli Azərbaycan, fars, ərəb dillərində qəzəllər yazırdı və
Azərbaycan dilində yazılmış bu qəzəli, deyilənə görə, xanəndə Hafiz Lələ özü Şah Ismayılın
məclisində ifa edirdi.
Xanəndə(oxuyur):
Qəmim pünhan tutardım mən, dedilər yarə qıl rövşən,
Desəm, ol bivəfa, bilmən, inanarmı, inanmazmı?
Şəbi-hicran yanar canım, tökər qan çeşmi giryanım,
Oyadar xəlqi əfqanım, qara bəxtim oyanmazmı?
Güli-rüxsarinə qarşu gözümdən qanlı axar su,
Həbibim, fəsli-güldür bu, axar sular bulanmazmı?..
Z i y a d x a n (xanəndəyə). Qalx!
Ziyad xan əlinin işarəsi ilə musiqini yarımçıq kəsir.
Xanəndə ayağa qalxır.
Pauza.
Z i y a d x a n. Kimin qalıb sənin o dağlarda?
306