Pyeslər - Azərbaycan Milli Kitabxanası

D a n ı ş a n. Bu iki misra şair Məsudinin idi: Nə qədər ki, öz muradına çatmamısan, çalış ki,
zəmanə sənə saz olmasa da, sən zəmanəyə saz ol... Ceyran nə üçün bu iki misranı xatırladı... Bu
sualın cavabını bəlkə heç o özü də bilmirdi... Birdən-birə Ceyranı neçə-neçə illərin yorğunluğu
bürüdü, neçə-neçə illərin əzab-əziyyəti, var-dövlət hərisliyi, eyş-işrət həvəsi, neçə-neçə illərin dəli
sevdası, elə bil, cındır bir əsgi kimi, onun ayaqlarının altına atıldı... Hər şey mənasız idi, indiyədək
yaşanmış həyat da, bundan sonra yaşanacaq həyat da... Elə həmin gecə Ceyran Qısır qarını da, bütün
karvanı, nökərləri də çölün ortasında qoyub Mehtər Cəfərə qoşuldu və bir atın belində Mehtər
Cəfərin on iki il bundan əvvəl qoyub getdiyi kəndə tərəf çapdılar... Qoy, Ceyranın bundan sonrakı
mənasız həyatı mənasız Mehtər Cəfərin mülkiyyətinə çevrilsin... Ceyran belə Ceyran idi... Mahmud
isə... Payıza daha bir şey qalmamışdı...
İ ş ı q s ö n ü r.
ON DOQQUZUNCU ŞƏKİL
D a n ı ş a n, M a h m u d, S o f i, Q o c a.
Günorta. Yol.
D a n ı ş a n. Payıza daha bir şey qalmamışdı, gecələrin ayazı adamı üşüdürdü. Sofi nə qədər
etsə də, beynini deşən fikirləri başından qova bilmirdi: bütün bu işlərin axırı nə olacaqdı?..
Mahmudun gözləri güllərə baxırdı, soruşurdu: Məryəmi gördünüzmü? Çöllərə baxırdı, soruşurdu:
Məryəmi gördünüzmü? Mahmudun gözləri, Mahmudun baxışları, Mahmudun hərəkətləri qürbət
ellərdə ah-zar edə-edə bir keşiş qızını arzulayırdı və hərdən bütün bunlar Sofiyə təsir edirdi...
Allahın yağışı yağanda da, Sofiyə elə gəlirdi ki, elə bil yağış yağmır, Mahmudun dərdinə göylər
ağlayır. Deyəsən Sofi də dəli olurdu...
S o f i. Mahmud, o irəlilərdə elə lotular var ki, bizi kişmişin yerinə ciblərinə doldurub yeyərlər,
biz orada baş çıxara bilmərik...
M a h m u d. Mən yolçuyam, Sofi, yollar keçib gedirəm...
Səhnəni dolaşa-dolaşa yol gedirlər.
S o f i n i n s ə s i. Yaxşı, sən yolçusan, yolçu ol, yollara düşmüsən, düş, öz aləmin var, öz
məqsədin var, bəs mənim nə təqsirim var?.. Bəs mənim günahım nədir?.. Mənim günahım nədir ki,
46 yaşına çatmışam, amma ömrümdə bir xoş gün yaşamamışam... həmişə əl buyruqçusu olmuşam,
başqalarına xidmət etmişəm, bütün həyatımı başqalarına qurban vermişəm... Bəsdi, axmaq Sofi,
bəsdi, nə tez başqaları oldu, yad oldu bu adamlar? Ziyad xanın bədəni torpağın altında hələ
soyumayıb, düzdü Qəmərbanu, deyirlər, itkin düşüb, amma dünyanın işlərini bilmək olmaz, Sofi!..
S o f i (Mahmuda). Yorulmadın, övladım? Bəlkə dincələk bir az?
M a h m u d (elə bil onu eşitmir). Bu təzadlar nədi belə dünyada, Sofi? Bir tərəfdə səfalət, o
biri tərəfdə var-dövlət... Bir tərəfdə Firdovsinin zəkası, o biri tərəfdə onu aldadan Sultan Mahmudun
nadanlığı...
S o f i. Bəyəm, indi belədi, bəyəm min il bundan qabaq belə olmayıb? Bəyəm belə olmayacaq
min il bundan sonra? Bəyəm Allah özü gündüz ilə bərabər gecə yaratmayıb, Mahmud?.. Bəyəm
yaşadan da, öldürən də, o deyil?.. Dərədə, təpədə indi bunların dərdini çəkmək bizə qalıb?
Qoca əlində bağlama yol keçir.
M a h m u d (qocanın əlindəki bağlamaya işarə edir). Bu nədi belə?
S o f i (təəccüblə o tərəf-bu tərəfə baxır). Sən kimlə danışırsan?
325