AC 01 2009 (PDF, 1.76 MB) - Federale Overheidsdienst Justitie

Nr. 43 - 19.1.09 HOF VAN CASSATIE 177
terbeschikkingstelling van deze gelden geen oorzaak ten grondslag lag, maar een loutere
hulpvaardigheid vanwege de NV. Door deze terbeschikkingstelling werd de NV verarmd
en de eiser verrijkt.
Eiser voert in het enig middel aan dat de appelrechters niet wettig tot dit besluit konden
komen, nu de verrijking zonder oorzaak de afwezigheid van iedere oorzaak onderstelt,
niet enkel een juridische maar evenmin een economische, morele of andere oorzaak. Nu
zij stellen dat de NV heeft gehandeld uit hulpvaardigheid, nemen zij aan dat er een
oorzaak voorlag.
2. Bespreking.
Uit de door de appelrechters vastgestelde gegevens blijkt dat de NV Graphicolor op
eigen initiatief de persoonlijke schuld die eiser had ten opzichte van de
belastingsadministratie heeft betaald.
De NV heeft dit ongevraagd en op eigen initiatief gedaan, met de uitdrukkelijke en niet
betwiste reden om de gedwongen verkoop van de inboedel van eiser te voorkomen.
De handelwijze van de NV vindt steun in het bepaalde in artikel 1236 B.W. volgens
hetwelk een verbintenis kan voldaan worden door ieder die daarbij belang heeft, gelijk
een medeschuldenaar of een borg. De verbintenis kan zelfs voldaan worden door een
derde die daarbij geen belang heeft, mits die derde in naam en tot kwijting van de
schuldenaar handelt of mits hij, handelend in eigen naam, niet in de rechten van de
schuldeiser gesteld wordt.
De NV die volledig vreemd is aan de verbintenis die eiser had ten opzichte van de
belastingen kan beschouwd worden als een derde, die bij die verbintenis geen belang had
en handelde in eigen naam.
Verweerders doen,als curatoren van de NV, beroep op de “actio de in rem verso” of de
“vermogensverschuiving zonder oorzaak” om terugbetaling van het door hen
voorgeschoten bedrag te bekomen.
De leer van de “vermogensverschuiving zonder oorzaak” steunt op de gedachte dat
waardeverschuivingen tussen vermogens steeds een rechtvaardiging behoeven. Toevallige
of gratuite wijzigingen moeten zoveel als mogelijk vermeden worden.
Vermogensverschuivingen worden dan ook slechts aanvaard wanneer er een
bestaansreden aan ten grondslag ligt 2 .
Om de actio de in rem verso te kunnen stellen moet de verrijking van de ene partij, die
zowel kan bestaan in het verwerven van een voordeel als in de bevrijding van een last,
correleren met de verarming van de andere partij, maar deze vermogensverschuiving moet
zonder oorzaak zijn.
Eiser wijst er in het middel terecht op dat deze oorzaak niet strikt beperkt blijft tot een
juridische oorzaak, maar dat hiermee gedoeld wordt op welke oorzaak dan ook, weze het
een contractuele, wettelijke of natuurlijke verbintenis of zelfs de eigen wil van de
verarmde.
In de meeste gevallen vindt de vermogensverschuiving plaats tussen twee partijen, de
verrijkte en de verarmde, die tegenover elkaar staan. In voorliggende zaak is dit niet
helemaal het geval. Hier vindt de vermogensverschuiving plaats via een derde vermogen
om.
Eiser was schuldenaar ten opzichte van de belastingsadministratie. Verweerder heeft
evenwel de schuld van eiser betaald in handen van de belastingsadministratie ter
voldoening van eisers schuld. Door deze betaling wordt eiser bevrijd van zijn schuld ten
opzichte van de belastingsadministratie.
2 E. Dirix, “Ongerechtvaardigde verrijking in drie-partijen verhoudingen, TPR, 1981, 1023 en
volgende; De Page, III, nr. 403- 407.