AC 01 2009 (PDF, 1.76 MB) - Federale Overheidsdienst Justitie

Nr. 76 - 29.1.09 HOF VAN CASSATIE 297
ders eis tot echtscheiding.
Het verantwoordt die beslissing door alle redenen die hier geacht worden volledig
weergegeven te zijn, meer bepaald door de overweging, in essentie dat:
"In strijd met wat (de eiseres) betoogt, is het huwelijk geen gewoon contract waarvan
de rechten en verplichtingen, of nog, de wijze van ontbinding ervan, door de echtgenoten
eens en voorgoed zouden vastgesteld zijn op het ogenblik van het sluiten ervan.
Hoewel de toestemming van de echtgenoten voor het huwelijk uiteraard vereist is,
wordt de wil door de wet beperkt tot de keuze van de medecontractant en tot de toetreding
tot de echtverbintenis zoals het recht deze heeft geregeld, dat wil zeggen tot een statuut;
aldus geldt het beginsel van de wilsautonomie, dat is neergelegd in artikel 1134 van het
Burgerlijk Wetboek, niet voor de vorm van het huwelijk, de voorwaarden, de gevolgen,
de gronden tot ontbinding ervan die immers uitsluitend bij wet worden geregeld (cf. Rép.
Not., I, "Les personnes', Boek IX,'Le mariage', p. 61). Het huwelijk kan aldus worden
omschreven als 'une communauté de vie entre deux personnes, que la loi civile institue et
protège, à laquelle les époux adhèrent par un acte volontaire et solennel et qui ne peut être
relâchée ou dissoute que dans les cas prévus par la loi' (cf. A. Ch. Van Gysel, Précis de
droit de la famille, Bruylant, 2004, p. 162-165). Het beginsel van de wilsautonomie van
de partijen strekt zich dus niet uit tot de omschrijving van de gronden tot ontbinding van
het huwelijk die enkel het werk kan zijn van de wetgever.
Eveneens ten onrechte betoogt (de eiseres) dat, toen zij in 1954 in het huwelijk trad, het
huwelijk 'onaantastbaar' of 'onontbindbaar' was, aangezien er, zoals zij dat trouwens
verderop in (haar) conclusie toegeeft, reeds toen twee vormen van echtscheiding
bestonden, de echtscheiding op grond van bepaalde feiten (overspel, gewelddaden en
mishandelingen, grove beledigingen) en de echtscheiding door onderlinge toestemming.
Nog altijd ten onrechte beroept (de eiseres) zich op het in artikel 2 van het Burgerlijk
Wetboek vastgelegde beginsel dat de wet geen terugwerkende kracht heeft, om te beletten
dat (de verweerder) in een in 2006 ingeleide procedure een door de wetgever in 1974
ingevoerde grond tot ontbinding van het huwelijk zou kunnen aanvoeren, op grond dat
deze niet bestond op het ogenblik dat de partijen in het huwelijk traden in 1954. Te dezen
kan van terugwerkende kracht geen sprake zijn, aangezien er bij de inwerkingtreding van
de wet van 1 juli 1974 tussen de partijen geen enkele echtscheidingsprocedure liep, terwijl
de door (de verweerder) tot staving van zijn eis tot echtscheiding aangevoerde scheiding,
die in 2003 begonnen was, dagtekent van lang na de inwerkingtreding zowel van de wet
van 1 juli 1974 als van de wetten van 2 december 1982 en 6 april 2000 die de voor de
feitelijke scheiding vereiste duur respectievelijk tot vijf en twee jaar hebben teruggebracht.
Over het algemeen wordt artikel 2 van het Burgerlijk Wetboek in de huidige rechtsleer
aldus uitgelegd dat het twee afzonderlijke principes bevat: de nieuwe wet wordt vermoed
geen terugwerkende kracht te hebben en zij wordt geacht onmiddellijk van toepassing te
zijn. Aldus is de nieuwe wet onmiddellijk van toepassing, niet alleen op de rechtstoestanden
die ontstaan zijn na de inwerkingtreding ervan, maar ook op de huidige gevolgen
van de rechtstoestanden die ontstaan zijn voor de inwerking ervan. Dat beginsel van de
onmiddellijke toepassing van de wet is een uitvloeisel van de verbindende kracht ervan:
het is ontoelaatbaar dat een wet die uit haar aard verplichtingen schept, sommigen wel
verplichtingen zou opleggen en anderen niet; afwijkingen zijn enkel toelaatbaar in zoverre
de wet zelf ze toestaat. Het beginsel dat de wet onmiddellijk uitwerking heeft wordt
tevens verantwoord door de overweging dat de nieuwe wet geacht wordt een vooruitgang
te zijn ten opzichte van het vroegere recht, en door de overweging dat van de wetgever
niet kan worden geëist dat hij de uitoefening van onze huidige rechten voor onbepaalde
tijd zou waarborgen in de toekomst. Overigens werkt de wet enkel terug als zij rechtstoe-