Spadkobiercy Winneto..

choć kocham czerwoną rasę i najchętniej pisałbym o tym, jak jest dobra, wielka i szlachetna,
schylić muszę głowę przed prawdą i otwarcie przyznać, że owe dzieła dawnych architektów
mimo, iż po części miały ogromne rozmiary, wydały mi się jakieś niskie, bezduszne i ani mi
nie imponowały, ani nie ucieszyły. Zrobiły na mnie wrażenie czegoś bardzo… bardzo…
indiańskiego. Nie było w nich dążenia wzwyż, niewiele okien, żadnej dbałości o świeże
powietrze, światło i jasność dnia. Te budynki pełzały po ziemi, żaden z nich nie przypominał
pnącego się ku niebu kościoła czy meczetu. Jedyny wyjątek stanowiła wieża strażnicza, której
przeznaczeniem było jednak kierować się ku temu, co w dole. Zgodnie z zamierzeniem
budowniczych miała panować nad przepastną doliną, a nie być palcem wskazującym
duchową drogę wzwyż.
To spostrzeżenie zabolało mnie. Widziałem, że zabolało również Serduszko. Ona jest
znacznie wrażliwsza i delikatniejsza ode mnie. Jej serce w o wiele większym stopniu
współczuję z niedolami tej ziemi i tego życia. A tutaj mieliśmy przed oczyma uwieczniony w
kamieniu ogrom cierpienia całej, wielkiej, zaginionej już niemal rasy! Nawet wieża strażnicza
nie miała właściwie kształtu wieży, lecz niskiego czworokątnego ostrościanu o ściętym,
płaskim wierzchołku. Indianie nie znają wież czy minaretów. Nigdy nie odczytali wskazówek
zawartych w kształtach ich gigantycznych drzew. Nigdy nie budowali katedr. Tak więc,
również duchowo pozostali na ziemi. Patrzyli na ptaki. Czcili orła. Jego pióra były dla nich
najwspanialszą ozdobą, Ale naśladować go, oderwać się od ziemi — ta myśl nigdy nie
zaświtała w ich głowach. Latać! Kto tego nie pragnie — czy to cały lud, czy pojedynczy
człowiek — pozostaje przykuty do ziemi. Pozostaje w tyle za innymi. Pełza po ziemi i w
rezultacie ginie w niej razem z pamięcią o sobie. Taki też los czeka Indian, jeśli w tym
ostatnim momencie nie nauczą się latać.
Przygnębiające wrażenie, jakie wywoływał skalny zamek, łagodził widok jego licznych
mieszkańców. Ludzie stali wszędzie — na basztach, dachach, w otworach okiennych i
drzwiowych, w uliczkach. Mężczyźni, kobiety i dzieci. Mężczyźni ubrani jak niegdyś
Winnetou, wszyscy z gwiazdą na piersi, kobiety nadzwyczaj czyste, o inteligentnym
spojrzeniu, podobnie dzieci. Ani jednej tępej, naznaczonej indolencją twarzy, jakie często
widzi się gdzie indziej. Ani jednego oblicza zastygłego w grymasie niemej skargi czy owej
narodowej żałoby, która zdaje się odrzucać każdą radość. Widziałem tylko inteligentne,
pogodne twarze. Ludzie cieszyli się i śmiali. Tatella-Sata pozdrawiany by! głębokimi
pokłonami i pełnymi szacunku gestami rąk. Ludzie odnosili się do niego z największą i
najszczerszą bojaźnią, a jednocześnie kochali go. Z ogromnym zaciekawieniem patrzano na
mnie i Serduszko. Wszyscy wiedzieli już, po kogo pojechał osobiście "strażnik wielkiej
wiedzy medycznej". Słyszałem swoje imię wykrzykiwane z radością. Wszyscy mieli bowiem
świadomość, że teraz dojdzie wreszcie do tak dawno wyczekiwanego działania.
— A to jest jego squaw… jego squaw… — słyszałem wokoło.
Zaznaczę przy okazji, że słowo "squaw" nie ma żadnego lekceważącego posmaku. Są
autorzy przedstawiający kobiety indiańskie jako pozbawione wszelkich praw niewolnice
mężczyzn. Jest to obraz z gruntu fałszywy. W rzeczywistości bywały kobiety-wodzowie.
Pozycję kobiety umacnia dodatkowo fakt, że dziedziczenie następuje zwykle w linii kobiecej.
Majątek zmarłego obejmuje nie jego własny syn, lecz syn jego siostry. Nie było więc nic
nadzwyczajnego w tym, że Serduszko wzbudzała to samo co ja zainteresowanie.
Przejeżdżaliśmy przez szeroką i bardzo głęboką bramę długiego budynku, którego
zewnętrzna ściana pocięta była wąskimi, podobnymi do strzelnic, lecz wyższymi otworami.
Każdy z nich wychodził na kamienny balkon, z którego widoczne było całe równinne
podnóże Gór Winnetou. Przez wspomnianą bramę-tunel dostaliśmy się na obszerny
dziedziniec, zamknięty z drugiej strony przez drugi podobny budynek. On również miał
bramę prowadzącą na następny dziedziniec, ku trzeciemu z kolei budynkowi. Jak się okazało,
był to cały szereg tego typu budynków i dziedzińców, zbudowanych wewnątrz potężnej