Spadkobiercy Winneto..

przez ludzi o jeszcze większym stopniu ignorancji! Odwiedziło mnie mnóstwo autorów
piszących o Indianach, ale doprawdy o żadnym z nich nie mogę powiedzieć, by miał
najmniejsze choćby pojęcie o rzeczy najbardziej u Indian podstawowej, a mianowicie o
klanach.
Tak jak w historii rozwoju całej ludzkości, tak też w historii rozwoju poszczególnych ras
uwidaczniają się dwie sprzeczne tendencje — tendencja do rozdrobnienia i tendencja do
scalania, pęd do jedności i pęd do wielości. Rozdrobnienie zaczyna się już na najwyższym
szczeblu i dzieląc ludzi na rasy, narody, ludy, miasta, wioski schodzi na szczeble coraz niższe
dosięgając w końcu właściciela samotnego gospodarstwa, któremu tylko z rzadka świta myśl,
że jest członkiem jednego rodzaju ludzkiego. W ten sposób rodzi się patriotyzm, umiłowanie
ojczyzny i swojej miejscowości, w ten sposób rodzi się też pycha narodowa i polityczna
bezwzględność. Tendencja do zjednoczenia przeciwnie — mocą jednej, wielkiej myśli łączy
jednostki w jeden wielki lud. Ludzkość do dziś nie zdołała poznać, która z tych dróg
prowadzi do prawdziwego, trwałego szczęścia; czeka ją więc jeszcze wiele gorzkich lekcji.
Jakże bolesne i okrutne bywają to lekcje, najwyraźniej widać na przykładzie rodzimych
mieszkańców Ameryki. Ta rasa posunęła rozdrobnienie i rozbicie do ostatecznych niemal
granic. Nigdzie, nawet w najodleglejszych i najciemniejszych zakątkach Wschodu potężna
niegdyś całość nie została rozbita na tak małe i bezsilne kawałeczki i cząstki, jak u Indian.
Każda z tych cząstek, każde z tych licznych plemion i niezliczonych szczepów pielęgnuje swą
indywidualną dumę i gotowe jest raczej zginąć niż oddać coś ze swej tożsamości. To
rozdrobnienie już dawno doprowadziłoby do zupełnego unicestwienia całej rasy, gdyby
wielcy czarownicy przeszłości nie starali mu się ze wszelkich sił przeciwdziałać i to na dwóch
płaszczyznach — teologicznej i społecznej.
Teologiczną podstawę jedności tworzyła koncepcja “Wielkiego Ducha“, czy inaczej
“wielkiego, dobrego Manitou“. Badania naukowe wykazały i wykażą w sposób jeszcze
bardziej niezbity, że pierwotny Indianin był wiernym i jednoznacznym wyznawcą
monoteizmu, aż do czasu, gdy został skażony pochodzącym z zewnątrz wielobóstwem, które
zapoczątkowało wielką kaskadę upadku i rozdrobnienia rasy i języków. Społeczna droga ku
jedności zawierała się w koncepcji klanu jednoczącego od wewnątrz zewnętrznie rozbite
plemiona. Oczywiście słowa “klan“ nie można przyjmować tu w jego angielskim, to jest
szkockim znaczeniu. Powstały klany prawdomówności, wierności, dobroczynności,
krasomówstwa i uczciwości. Kto chciał się ćwiczyć w krasomówstwie, kto pragnął oddać się
dobroczynności, kto czuł się na tyle silny, że potrafił się powstrzymać od kłamstwa, ten mógł
przystąpić do odpowiedniego klanu, zobowiązując się przez dane słowo i podanie swej dłoni
do przestrzegania przez resztę życia przyjętej zasady. Nawet jednorazowe uchybienie
powodowało wykluczenie z klanu i bezpowrotną utratę czci. Dla łatwiejszego odróżnienia i
widzialnego oznakowania, każdy z klanów przybrał nazwę jakiegoś zwierzęcia, którego
wizerunek służył również jako znak rozpoznawczy. Wspomniałem już, że wielki mówca
Seneków, na którego grobie byliśmy w Buffalo należał do klanu Wilków. Istniały też klany
orłów, sępów, jeleni, niedźwiedzi, żółwi itd.
Do każdego z klanów można było wstąpić bez względu na przynależność plemienną.
Przyjmowano nawet śmiertelnych wrogów i udzielano wszelkiej ochrony i poparcia, o ile
tylko pozostawali wierni przyjętym przez siebie zobowiązaniom. Jakkolwiek więc
nienawidzili się wzajemnie i bezwzględnie zwalczali, na przykład Kiowowie i Nawajowie,
jeśli tylko znaleźli się w szeregach jednego klanu, grzebali na zawsze tradycyjną wrogość.
Jakże więc błogosławione owoce rodziła działalność klanów! Niestety, pojawienie się białych
i dopuszczenie ich do klanów miało godne pożałowania skutki. Wykorzystywali je do swych
osobistych celów, czerpiąc pełną garścią z przywilejów, a zaniedbując zupełnie zobowiązania.
Klany utraciły swą dobrą sławę, a przez to i siłę społecznego oddziaływania, z myślą o
którym je niegdyś zakładano. Trudno było przewidzieć, czy kiedykolwiek jeszcze powrócą do