Spadkobiercy Winneto..

— Bo to los innego ludu.
— Czy uważa pan, że my, biali, potrafimy zrozumieć to tylko, co nas dotyczy?
— Czy może więc pan rozwiązać tę zagadkę?
— Zagadkę? To nie zagadka, lecz przenośnia. Przenośni się nie rozwiązuje, lecz
tłumaczy.
— A więc proszę, niech ją pan wytłumaczy.
— Z przyjemnością. Widzimy mknący w dół nurt, rozbijający się na krople i pył wodny.
Nie widzimy jednak ani wielkiego jeziora, z którego ten nurt wypływa, ani drugiego jeziora,
które powstaje w dole. Obydwa ukryte są przed naszymi oczyma.
— Zgadza się! To jest przenośnia — skinął poważnie głową Athabaska. — A
wytłumaczenie?
— W teraźniejszości jesteśmy tylko świadkami wielkiego i wstrząsającego upadku
czerwonej rasy. Potężny szum, jaki rozbrzmiewa, to krzyk tych wszystkich, którzy zginęli i
którzy jeszcze zginą. Gdzie szukać owego wielkiego, wspaniałego ludu, który wydał te
wszystkie roztrzaskane i skazane na roztrzaskanie dzieci? W jakim kraju? W jakim czasie?
Tego nie wiemy i tego nie widzimy! Widzimy tylko, że walący się w dół nurt rozbija się na
setki i tysiące ludów, plemion, szczepów i grup, z których wiele nie liczy sobie więcej niż sto
osób. Wodospad wiruje nimi i pędzi je dalej i dalej, aż znikają całkowicie z pola widzenia. I
słyszymy niezliczone, coraz bardziej rozdrobnione języki, narzecza, dialekty i gwary, na które
ów nurt rozbija się w otchłani przepaści, rozpryskuje i rozwiewa tak, że językoznawca, śmiało
rzucający się w te odmęty może zginąć tak samo, jak ci, których szuka. Gdzie jednak trzeba
szukać ludu jeszcze większego, jeszcze potężniejszego i wspanialszego, w który zlewają się
na powrót rozbite i rozpryskane nurty tej językowej i etnograficznej Niagary, aby w pokoju i
błogosławionej praworządności rozpocząć od nowa swą drogę? W jakim kraju będzie żył ten
lud? W jakim czasie? Tego nie wiemy i nie widzimy. Patrząc na wielką “przenośnię“ Niagary
możemy jedynie powiedzieć, że jezioro Erie przelewa się w jezioro Ontario. Tak samo też o
“rozpryskującej się“ czerwonej rasie wiemy to tylko, że swój początek bierze w czasie i
krainie człowieka przemocy i zmierza ku czasom i krainie człowieka wzniosłego, gdzie zleje
się w jedno w nowych granicach. Oto przenośnia, panowie, i całe jej wytłumaczenie!
Milczeli. Staliśmy jeszcze przez jakiś czas, aż w otwartych drzwiach apartamentu pojawił
się kelner. Wtedy Athabaska podał ramię Serduszku i wszedł z nią bez słowa do środka.
Algongka i ja, również w milczeniu, podążyliśmy za nimi.
Apartament wodzów, podobnie jak nasz, składał się z kilku pokojów. Do stołu nakryto w
największym. Na korzyść gospodarzy przemawiał fakt, że sposób, w jaki nas przyjęli, nie
zdradzał najmniejszej nawet chęci imponowania. Wybór potraw był dokładnie ten sam, co na
dole. Obok naszych nakryć stało wino, natomiast obok ich — woda. Serduszko zgodnie z
prawdą powiedziała, że w domu o wiele chętniej pijemy do posiłków wodę niż wino. Kelner
otrzymał polecenie usunięcia butelek. Każdy z wodzów miał przed sobą mały flakonik z
ofiarowanym im przez Serduszko kwiatem, za który odwdzięczyli się stawiając przede mną i
żoną po jednej wprawdzie, ale wyjątkowo pięknej róży. Na temat kwiatów nie padło nawet
jedno słowo.
Rozmawialiśmy tylko w przerwach w jedzeniu. Gospodarze nie mówili nic o sobie, nie
pytali też o nas i nasze sprawy. Wszystkie pytania i odpowiedzi dotyczyły jednego tylko
tematu, a mianowicie przeszłości i przyszłości Indian, czy mówiąc inaczej losów czerwonej
rasy. I muszę tu przyznać, że mimo zdawkowości naszych rozmówców oraz krótkiego czasu,
jaki razem spędziliśmy, dowiedziałem się od nich bardzo wiele rzeczy. Z ich ust bowiem nie
wyszło ani jedno błahe, niepotrzebne słowo. W jednym zdaniu potrafili często zawrzeć
doświadczenie całego życia. Patrząc na wodzów pomyślałem o olbrzymach odłamujących
wielkie bloki skalne i staczających je na niziny, gdzie mogli nad nimi pracować mali ludzie z