Norman Davies - Avrupa Tarihi

de dinlenmekledirler. İlk kuzeyli tuzak-avcıları, sınır ötesinden Ege'ye ulaşmışlardır.
Amber ve yeşim taşı, Girit'e gitmenin yolunu bulmuştur.
Birdenbire deniz yüzeyine fırlayan Thera (Santorini) adasının bu oluşum
biçimi, tarihöncesi Avrupasının en önemli olaylarından biridir. Tıpkı modern
zamanlardaki Krakatoa olayında olduğu gibi, bir "kıyameti" andırırcasına, 30
metreküplük bir kaya, ateş ve sülfirik asit kütlesi, stratosfere doğru 48 kilometre
fırlamıştır. 160 km. uzaktaki Knossos'ta bulunan izleyiciler, ilk dumanları,
ani alevleri, sonra da ateşli kül sütununu görebilmişlerdir. Dokuz dakika
önce aynı yerde olsalardı patlamayı, patlamanın homurtusunu ve düşme seslerini
de duymuş; deniz yatağındaki yarıkları doldururcasına fırlarken, salt Girit
kıyılarını üç yüz metre denizin altına batıran güçlü bir gelgit dalgasının gelişini
durdurmak için denizin geri çekilmesini görmüş olacaklardı.
Knossos'un yukarılarında, juktas Dağının kuzey yamaçlarındaki dağ türbesinin
rahipleriyse, felaketin istediği insanı kurban etmekle meşguldürler. Bu
durumda her günkü meyve, tohum, şarap ikramları, hatta yetişkin boğa kesilmesi
yeterli olmayacaktır. Tapmağın karanlık orta odasında bir adam, beyaz
kabartma bir boğa figürü ile süslü bir kan kovası hazırlamaktadır. Batı odasının
dip tarafında, genç bir kadın bacakları ayrık, yüzüstü uzanmıştır. Alçak
bir masada, göğsüne yabani domuz başı oyması bulunan bronz ağızlı bir bıçak
konulmuş genç bir adam yatmaktadır. Onun yanında, pahalı bir demir yüzük
ve sırıkla sandal kullanan bir tanrı figürünün oyulduğu akik bir mühür taşı
takmış güçlü bir adam bulunmaktadır. Ama Thera'nın fırlamasının oluşturduğu
deprem önce davranır. Tapınağın çatısı çöker. Kurban töreni asla tamamlanamaz.
Törene katılanların vücutları, üç bin beş yüz yıl sonra keşfedilmek
üzere neredeyseler, nereye yıkılmışsalar orada kalmıştır. 23
Thera'nın oluşumunun tarihlendirilmesi büyük ölçüde dendrokronoloji
sayesinde başarılmıştır. MÖ 1628'de, bir yanda Kaliforniya'nın dikenli-koni
çamları, öte yanda İrlanda'nın bataklık meşeleri kadar birbirinden uzak ağaç
çemberlerinin büyümesi bir durgunluk dönemine girer. Kuzey kutbunun tamamında
sıcaklıklar, muhtemelen hızla uçuşan volkanik tozların "perdeleyici
etkisi"nin bir sonucu olarak belirgin bir biçimde düşmüştür. MÖ1645'te (t 20
yıl) bütün dünyayı etkileyen felaketin onayını, Grönland'daki buz yataklarında
bulunan sülfirik asit tortusu vermektedir. Thera'dan sağlanan en yeni karbon-tarihleme
de, orijinalinin tahmini tarihi olan MÖ 1500 yılından en az yüz
yıl önceki bir fırlama {deniz yüzeyine yükselme) tarihi önermektedir. Elbette
hâlâ bilimsel kuşkular vardır; ama MÖ 1628'in "üzerinde çalışılacak en iyi hipotez"
olduğu açıktır. 24
Knossos'taki saray, daha sonraki Pompeii ve Herculaneum felaketlerinden
kurtulur. Yükselmenin meydana geldiği gün, batıdan bir rüzgâr esmiş ve
en yoğun lav külü tortusu Anadolu kıyılarına dökülmüştür. Hatta öyle ki, sarsıntıdan
Knossos sarayı da sallanmış, duvarlar ve sütunlar yıkılmıştır. Hayati
öneme sahip Minos donanmasının, tamamen yok olmadıysa bile ağır hasar
gördüğü düşünülmelidir. Birkaç saat içinde Thera'nın konisi ürkütücü, kükürtlü
bir lagün gölünün çevresinde, için için yanan siyah bazalt uçurumlara