Norman Davies - Avrupa Tarihi

Revolutio. Kargaca Içtnde Bir Kıta, y 1770-1815 729
uygun olduğunu kanıtladılar. İnce zevkin yeni bir seviyesine Fransa'danın
[JACQUARDİ ipek dokuma tezgahıyla (1804) ulaşıldı.
Ancak buhar gücü ve makinelerin, buharı artırmak için en etkili yakıt
olan kömürün çok geniş ölçüde çıkartılmasına kadar yaygın bir kullanımı olmadı.
Buna yeraltı pompaları, Humpry Davy'nin güvenlik lambası (1816) ve
patlayıcılarda barut kullanımı içeren birtakım buluşlar yoluyla ulaşıldı. Sertleştirilmiş
çelikten yapılması gereken makineler de aynı şekilde, demir ve çelik
üretimi yaygınlaşana kadar çok fazla yapılamadı. Buna da Iskoçya'da Carron
demir ocaklarındaki (1760) gelişmeleri ve çeliği ocakta tavlamak ve
dövmek için Henry Cort'un patentlerini (1783-1784) içeren bir dizi ilerlemeyle
ulaşıldı.
JACQUARD
TFKSTII, MÜIIKM)!Sİ Joseph-Marie Jacquard Lyon'da. l«04 yılında önceden belirlenmiş
sayıda şekil içeren kumaşı dokumak ve mekiği kontrol etmek için delikli kart
dizileri kullanarak dokuyabildi bir tezgâh geliştirdi. Tekstil tarihinde. Jacquard'in
dokuma tezgâhı Arkwright, llargreaves ve Crompton'un önceki buluşlarından daha
büyük bir ilerlemeydi. Daha geniş kapsamlı teknoloji tarihinde, otomatik makineler
doğrultusunda önemli bir aşama, pianola ve laıernadan delikli kart veri depolama
sistemine her l.ıirlii mekanizmanın atasıydı. Belki de en önemlisi, bir gün bilgisayarların
ona bağlı olarak işletileceği dual ilkesi oluşturmuştu. Jacquard tezgâhının çerçevesi
diğer çalışan parçaları "donaııım"dı. delikli karidizilcriyse "yazılım".'
Sanayi işçilerinin bir çatı altında, aynı "fabrika"da toplanması güçle çalışan
makinelerin gelmesinden uzun zaman önce de mevcuttu. ("Factory" | fabrika,
atelye, imalathane) "elle üretim" anlamına gelen "manufactory"nin kısaltılmış
bir biçimidir.) İpek imalathaneleri, hah imalathaneleri ve porselen imalathaneleri
on sekizinci yüzyıl boyunca yeterince yaygındı. Fakat sürekli bakım ve düzenli
yakıt ve hammadde sağlanmasını gerektiren ağır sanayi tesisi, fabrika düzenlemesini
bir seçenekten bir gerekliliğe dönüştürdü. (Bir kraliyet sarayı
büyüklüğünde geniş, sıska yapılar, sularını tükettikleri ve keskin siyah dumanlan
Trajan'ın sütunu gibi bir bacadan püskürttükleri bazı küçük nehirlerin
yanına uygunsuz bir şekilde konulmuş) "Karanlık şeytani fabrikaların"
manzarası ilk olarak Lancashire ve Yorkshire'in dokumacılık bölgelerine girdi.
Fabrikaların ortaya çıkışı yeni kent merkezlerinin ani gelişimine neden oldu.
Bunun ilk örneği Lancashire'in pamuk endüstrisi başkenti Manchester'da bulunmaktadır.
1808 yılındaki ilk Britanya Nüfus Sayımı Manchester'in çeyrek
yüzyılda on kat büyüdüğünü, tek bir semtin boyutlarından 75,275 vatandaşın
kayıtlı olduğu bir kente dönüştüğünü göstermişti. Nüfusun yeni fabrika kentlerine
sürüklendiği gibi, fabrikaların da o zamanki nüfusun birkaç büyük mer-