Norman Davies - Avrupa Tarihi

iyi belgelenmiş gaddarlıklara, halkın daha az bildiği mahkumların öldürülmesi
ve köylerin yerle bir edilmesi gibi olaylar eşlik ediyordu.
Dört yıl süren savaş hem yerel hem de merkezi güçleri ilgilendiren birçok
çarpışmaya sahne oldu. Komuta merkezleri Oxford'taki Christ Church'te bulunan
kral yandaşları İngiliz kontluklarının çoğunluğunda ilk önceleri üstünlüğü
ele geçirdiler. Ancak İskoç Anlaşmactlar Birliği tarafından yönlendirilen
parlamento güçleri, Londra'da zaptedilemez bir kaleye ve dolayısıyla merkezi
hükümetin araçlarına sahiplerdi. Böylece kısa süre içinde yaratıcısı korkunç
Oliver Cromwell'in (1599-1658) yavaş yavaş hem politik hem de askeri sorunlarda
komutan rolünü üstlendiği, profesyonel bir Yeni Model Orduyu kurmayı
başardılar. Parlamento genellikle kentleri ve Kral da kırsal bölgeleri kontrol
ediyordu. Parlamento daha üstün örgütlenmenin, yenilmez bir generalin ve İskoçların
dostluğunun yararlarını görmeye başlayana dek, her iki taraf da genel
bir üstünlük kazanamadı. Oxford'un kuzeyindeki Edge Hill'deki ilk çarpışmadan
sonra (24 Eylül 1642) Yorkshire'deki Marston Moor (2 Temmuz 1644) ve
Naseby'de (14 Haziran 1645) sonucu belirleyen savaşlar yapıldı. Kralın
1646'da Newark'da İskoçlara teslim olmasından sonra, kral yandaşlarının tüm
açık direnişi sona erdi.
Savaş yavaşlarken politik durum devrimci bir hızla ivme kazandı. Parlamento
kampı hem cumhuriyetçiliği açısından hem de aralarında Leveller'lerin
ve Dıggcr'ların da bulunduğu bazı aşırt Evangelist mezhep üyeleriyle bağlantısı
yönünden hızla radikalleşti. Kralı sağlam bir anlaşma yapması için kandırmayı
başaramayan Cromwell, sonunda onun idamına karar verdi, idam Whitehall
sarayının önünde 31 Ocak 1649'da gerçekleştirildi ve İngiliz Milletler Topluluğunu
başlattı. Uzun parlamentoyu kontrol edemeyen Cromwell, onu yok etti.
İrlandalılar ve iskoçlara karşı ikna yoluyla zafer kazanamayınca da, ilk önce
İrlanda'yı, sonra Iskoçya'yı istila etti. Worcester'de (1651) iskoçların karşısında
kazandığı zafer onu savaş alınmda tek muzaffer kişi yaptı. Yine de askeri
başarılarını karşılayacak politik dengeyi asla kuramadı. Seçilmiş destekçilerden
oluşan Barebones Parlamentosunu bile sürdüremediğinden, sonunda dağıtmaya
karar verdi. "İhtiyacın" dedi onlara, "hiçbir yasası yoktur." Böylece
Cromwell on bir askeri bölgenin albayları aracılığıyla Koruyucu Lord olarak
yönetimine devam etti. Parlamento ülküsü, parlamento hükümetinden vazgeçerek
politik olarak iflas etmişti.
"Büyük Oliver" eşi görülmedik bir karar gücüne sahipti. "Bay Lely" dedi
portre ressamına, "sizden tıpkı bana benzeyen bir resim yapmanızı ve bütün
bu kabalığı, sivilceleri ve siğilleri göstermenizi istiyorum. Yoksa çeyrek peni
bile vermem." Ancak hiçbir kalıcı çözüm bulamadı ve her şeye, hatta Tanrının
gözü önünde Drogheda katliamına bile cüret etti. Ölümüyle birlikte kralcı ülkü
yeniden canlandı. Status quo ante bellum'a dönmekten başka çare yoktu.
Hem Kralın hem de Parlamentonun eski gücüne kavuşturulması gerekiyordu.
29 Mayıs 1660'ta bir Af ve Unutma Yasasının koşulları uyarınca 11. Charles
sürgünden döndü. Kralın da, Parlamentonun da uyanık bir biçimde bir arada
yaşamanın kurallarını yeniden öğrenmesi gerekiyordu.