Norman Davies - Avrupa Tarihi

teliğini kazandıran umutsuzluk ve çılgınca sevinç, gaddarlık ve sofuca şefkat
arasındaki sürekli gidiş gelişi yaratıyordu." 2
Çalışmaları dönemi kavramamızda önemli etkiler yaratmış olan Johan
Huizinga, yalnızca sürekli felaketler karşısında duyulan güvensizliği değil, neredeyse
herkesi ve bütün olayları saran "gururlu veya acımasız kamusallık"ı
dile getirmektedir; ziller takılmış cüzamlılar, kiliselerdeki dilenciler, meydandaki
idamlar, ateşte yakma törenleri, alaylar, cüceler ve büyücüler, paganlık,
armaların güçlü renkleri, çan kuleleri ve tellallar, pis koku ve parfümler:
" 1418'deki korkunç Armagnaclar katliamı |sırasında]... Paris halkı, Sainl-
Eustache kilisesinde Sanit-Andre kardeşlik örgütünü kurmuştur; rahipler ve halk,
herkes kırmızı güllerden çelenk taşımaktadır; kilise sanki gül suyuyla yîkanmtşçasına
gül kokmuştur..." 3
"Ortaçağ ruhunun aşırı heyecanı" daha sonraki Romantiklerin Gotik merakıyla
ilişkilendirilebilir. Ama ortaçağ tarihini yeniden kavrama gibi olanaksız bir
çabaya girişildiğinde, bu öğenin can alıcı önemi vardır.
Fakat Huizinga'nın parlak tezinde dikkat edilmesi gereken bir yan vardır.
Çoğu Batılı tarihçi gibi o da dikkatini Batı Avrupa üstünde yoğunlaştırmış,
Fransa ve Alçak Ülkeler üstünde durmuştur; ama bu genellemelerin bütün Hıristiyan
dünyasına atfedilmesi konusunda biraz gönülsüzlük olmalı. Daha
önemlisi, gerileyen ortaçağ ruhunu bu kadar canlı betimlerken, mevcut değişim
ve yenilenme tohumlarını yeterince görmemek gibi bir tehlike de vardır.
Rönesans bilim adamları konularının kökenlerini on dördüncü yüzyıl başlarına
götürmekte zorlanmıyorlardı (Bkz. VII. Bölüm), Eskinin yeniyle birlikte
var olduğu uzun biT dönemin varlığını düşünmek gerekiyor, Tarihçiler
hikâyelerinin gerekliliklerine göre ikisinden birinin üstünde duruyorlar. Huizinga
hümanist biçimlerin çok geç, Rönesans "esin"i olmadan ortaya çıktığını
vurgulamakladır. Ve hikâyesine değişimin ritmiyle uğraşan bütün tarihçilerin
sevdiği bir benzetmeyle son verir: "Akıntı tersine dönüyor." 4
Bu koşullarda, Ortaçağın Gııııbatıtrıı benzetmesine direnmek daha akıllıca
olur. Dönemi çağdaşların çözüm bulamadığı uzun bir bunalım dönemi olarak
düşünmek doğruya daha yakın olacaktır. Şafağın sökeceği yönünde bir düşünce
yoktu. Sözcüğün birçok anlamıyla, ortaçağ Avrupalıları vebanın çocuklarıydı.
*
Bizans İmparatorluğu, Latin imparatorların sürülmesinden sonra yeniden kurularak
gölgesinin gölgesi haline gelmişti. Avrupa tarafında Konstantinopolis
kentinden ve bitişik Rumeli eyaletinden başka toprağı yoktu. Küçük Asya'da
Karadeniz'de birkaç kentle çoğu Ege kıyısında bulunan kentleri vardı. Diğer
yerlerdeki eski eyaletleri bağımsız Bulgaristan ve Sırbistan krallıklarının, çeşitli
Latin prensliklerinin, dağılmış Haçlıların ve Venedik valilerinin, Anadolu'da