Norman Davies - Avrupa Tarihi

Britanya, sömürge ticaretini halk kapitalizmine bağlamak üzere ilk deneyi
yapan, belâgati güçlü bir İskoç yatırımcı olan John Law'u (1671-1729) üretmiştir.
Onun büyük bütüncül sistemi ve Paris'le Naibin himayesinde kurulan
ve Londra'daki benzer Güney Denizi Kumpanyasının felaketiyle benzerlik gösteren
Banque Royale (1716-1720), Louisiana'nın geleceğini kâğıt hisseler halinde
satarak, gerçek bir spekülasyon ateşi yarattılar. Balon patladı, milyonlarca
değilse bile, binlerce yatırımcı iflas etti, Law kaçtı ve Fransa kredi
işlemlerine karşı ebediyen aşılandı. Bu arada, Law'un şirketinin ticari işlemleri
büyüdü ve Fransa'nın deniz aşırı ticaret değeri J716 ile 1743 yılları arasında
dörde katlandı.
Orta ve Doğu Avrupa'da, bu türden çok az gelişme ortaya çıktı. Toprak
zenginliğin en büyük kaynağı olarak kalmıştı; serflik en ileri seviyede hüküm
sürmekleydi; kara ticareti deniz ticaretiyle kıyaslanamazdı. Almanya'nın toparlanması
yavaştı, Bohemya biraz daha hızlıydı; Polonya-Litvanya 1648'den sonra
hiçbir zaman telafi edemediği bir iktisadi çöküntü yaşadı. Baltık ticareti St.
Petersburg'un (1701) kurulmasıyla giderek "Baıı'ya bir pencere açan" Rusya'ya
geçmekteydi.
Şiddetli patlamaların tekrarlanmasına rağmen, sosyal hayat 1789'da bent
kapaklarının açılmasına kadar var olan kanallar arasında kaldı. Aristokratlar
arasındaki aşırı zenginlik ve köylüler arasındaki aşırı sefalet olağandı. Batı ve
Doğu arasındaki farklılıklar çok çarpıcı olmasa da büyümekteydi. Ticaretin
baskısının en fazla olduğu Britanya'da bile, toprak sahibi aristokrasi üstünlüğünü
korumaktaydı. Gerçekte, İngiliz lordları kanal inşası ya da kömür madenciliği
gibi ticari faaliyetlere karşı olmadıklarından, öncelikleri devam etti.
Bu çağ, soyluların ve nüfuzlu kişilerin çağıydı (İspanya'da Medina, Sidonia ve
Osuna, İsveç'te Brahe ve Bondeler, Avusturya'da Schwarzenbergler, Macaristan'da
Esterhazy, Bohemya'da Lobkowitz, ve Polonya'da Czartorski ve Potoeki)
her biri verasetle korunan ve serf emeğiyle işlenen geniş toprak mülkleri
üzerinde büyük bir patronyal güç sayesinde hükümdarlara özgü bir hayat tarzı
sürdürüyordu [SZLACHTA],
CAP-AG
PAST & PRKSKNT (1976) adlı derginin yetmişinci cildinde, bir Amerikalı tarihçi "Sanayi
Öncesi Avrupa'da Tarımsal Sınıf Yapısı ve İktisadi Gelişme" hakkında bir hipotez
geliştirdi. İktisadi değişimi anan nüfus baskılarına atfeden kabul edilmiş görüşü
sorgulamaktaydı. İngiltere ve Kransa arasındaki çelişkiden başlayarak. İngiltere'nin
erken gelişmesi ve Kraıısa'nuı gecikmesinin anahtarının farklı sınıf yapılarında
yattığını ileri sürdü İngiltere'de toprak sahibi sınıf gelişmekle olan tarımsal bir
ka|»ııalizm sistemi meydana getirirken, (Pransa'dakı) "kırsal nüfusun sahip olduğa
tam özgürlük ve mülkiyet hakları, yoksulluk ve kendini sürdüren bir azgelişmişlik
çemberi anlamına gelmiştir.