Norman Davies - Avrupa Tarihi

IGreyl iki başlı mücadelesine daldı a) savaşı engellemek ve b) savaş çıkarsa Fransa'yı
terk etmemek. Soğukkanlılığını... gıptayla... izledim. Almanya'yı hesaba katmamız
gerektiğine, Fransa'yla Rusya'yı da çantada keklikmişiz gibi hissettirmeden
ikna etmek zorundaydı. 86
Britanya'nın önde gelen liberal gazetelerinden The Manchester Guardian buna
kesinlikle katılmıyordu. Britanya'nın tarafsız kalacağını beklerken, savaş ilan
edildiğinde dehşete düşmüştü. "Yıllarca" diye haykırdı, "[Grey] bütün gerçeği
sakladı." 87
Maliye Bakanı David Lyoyd George da çok eleştireldi. 1914'ün başında
Alman-lngiliz ilişkilerinin "geçmiş yıllara göre çok daha dostane" olduğuna
inanarak askeri bütçenin kısılmasını istemişti. Daha sonra "Grey, devlet adamlarımız
içinde en dışarıda kalanıydı" diye yazdı. "Northumberland onun için
yeterince iyiydi..." diyerek, onun için en ölümcül hata olduğunu düşündüğü
şeyi şöyle ifade etti; "Eğer [Grey! Almanya'yı, Britanya'nın savaş ilan edeceği
zamanda uy arsaydı... işler farklı olurdu." 88
Almanya'da benzer eleştiriler çok daha sert bir dille ifade edildi. Birçok
kişi Grey'in bir "sahtekâr", "iki yüzlü", Almanya'yı da sürüklediği "savaşın
gerçek mimarı" olduğuna inanıyorlardı. Grey'in iyi niyetini takdir eden Almanlar
bile onu sert şekilde eleştirdi. "ISir Edward] gemiyi başkasının yönettiğinin
farkına varmayarak elini dümende tutuyordu", "İki ayrı insani değere...
çifte ahlaka sahip bir insandı." 83
Savaştan sonra Grey toplu suçluluk duygusundan Söz etmedi, hele diplomatların
hatalarından hiç söz etmedi. Daha çok Japonya hakkında bir anekdot
anlattı. Bir Japon diplomatı kendisine şöyle demişti: "Biz bir zamanlar bir sanatçılar
ulusuyduk. Fakat şimdi öldürmeyi öğrendiğimiz için bize uygar diyorsunuz."
90
Sir Edvvard'm savaşa giden yolu çok geç başladı, Temmuzun son haftasında.
Ayın yirmi beşinde her zamanki gibi Itchen Abbas'da "görevi ihmal etmenin
suçluluğu içinde" 91 balık avlamaya gitmişti. O sırada "savaşı hiç düşünmüyordu."
ilk yakınlığı Avusturya'ya karşıydı ve bu Avusturya'nın Sırbistan'ın uzlaşmacı
tutumunu geri çevirmesine kadar devam etti. Devletlerin "gaflet uykusundan
uyanacaklarına" emindi, Britanya savaş çıktığı takdirde Fransa'yı desteklemeye
mecburdu. Fakat aynı Britanya tutamayacağı hiçbir sözü vermemeliydi;
ve bu nedenle, biz (Britanya hükümeti) "kendimizi Almanya'ya ifade etmeliydik."
Yirmi altısında Vikont Haldane'le yemek yedikten sonra, resmi
olmayan bir Alman elçi olan Ballin'le konuşarak, ona Belçika tamamen "yutulana"
kadar Britanya'nın tarafsız kalacağı mesajını götürmesini söyledi. Yirmi
yedisinde uluslararası bir konferans önerdi, ancak teklif kabul edilmedi.
Almanların bir saldırmazlık paktı teklifini (Bkz. aşağıda) geri çevirmesine
rağmen, ayın otuz birinde Almanya ve Rusya bir seferberlik ilan etmişken,
Grey hâlâ kimseye olumlu bir taahhüt vermemişti. 1 Ağustos Cumartesi günü
Hampshire'e oian ziyaretini iptal etmiş olduğundan, bilardo oynarken görül-