Norman Davies - Avrupa Tarihi

Danzig, krallık ayrıcalıkları sayesinde olağanüstü zenginleşti. Büyük bir şevkle
sürdürüldüğü halde karşı reform hareketi açık bir mücadeleye neden olmadı.
1606-1609 tarihli büyük rokosz ya da "yasal isyan" sırasında soylular hükümeti
durma noktasına getirmelerine rağmen, daha sonraki bir çağın felce uğratan
uygulamalarını genellikle aşın bir noktaya kadar taşımadılar. Çoğunlukla
piskoposlara ve papanın mutlak yetkisinin olmasını savunan Habsburg taraftarı
hizbe direnen krallar seçtiler. Yabancılarla olan savaşlar ise, ya sınırda ya da
yabancı topraklarda yürütüldü.
Yetenekleri farklı krallaT tarafından yönetilmesine rağmen, monarşi genel
otoritesini korudu. Genel olarak kabul edildiği gibi, ilk seçilen kral Henri Valois
(y. 1574-1575) tam bir felaketti, fakat hem kendini hem de doğduğu yer
olan Fransa'yı varlığıyla cezalandırmak üzere dört ay sonra kaçu ve kimse arkasından
yas tutmadı. Ondan sonra gelen gayretli Transilvanyalı Stefan Batory
(y. 1576-1586) saygıyı tekrar sağladı ve devletin karmaşık işleyişini etkili eyleme
dönüştürdü. 1578-1582'deki Korkunç lvan'la yaptığı başarılı savaş Livonia'nın
alınmasını sağladı. Üçüncü kral isveçli Sigismund Vasa (y. 1587-1632)
birçok olayla karşılaştı, fakat hem rokosz'a hem de Polonya'nın 1610-1619'da
Rusya'ya tedirgin edici müdahelesine dayandı. Bir zamanlar Çarlık yapan iki
oğlundan IV. Wladyslaw (y, 1632-1648) ve bir ara Kardinal olanjan Casimir
(1648-1668) sırasıyla sakin dönemlerle kaosu yaşadılar.
Jan Casimir'in yönetimine damgasını vuran felaketlerin zincirleme reaksiyonu
neredeyse bulutsuz bir gökten doğdu. 1648-1654'te Kazaklardan ve Tatarlardan
oluşan bir orduyu Vistul'e kadar getiren Bogdan Chmielnicki
(Khmelnytsky) idaresindeki Dnieper Kazaklarının isyanı, tüm Ukrayna'yı boğazlanan
Katoliklerle ve Yahudilerle doldurdu. İsyan köylülerin öfkesiyle doğu
eyaletlerinin çok haklı politik, sosyal ve dini şikâyetlerini birbirine bağladı
ve aslında umutsuz durumdaki bir Chmielnicki yardım için Çar a başvurduğunda
bastırıldı. Hem Litvanya hem de Ukrayna'ya ölüm ve yıkım getiren
1654-1667 tarihli Rus istilası İsveçlilerin stratejik kaygılarına neden oldu. Polonya'da
Potop ya da "Nuh tufanı" olarak bilinen 1655-1660 tarihli çift İsveç
istilası hem Krallığı hem de Büyük Dükalığı istila ederek Kralı sürgüne gönderdi
ve kodamanları da devlete ihanete mecbur bıraktı. Sadece Siyah Madonnaları,
İsveçlilerin top güllelerini mucizevi bir kolaylıkla saf dışı bırakan Czestoehovva'daki
Jasna Gora manastırı direnmeyi başardı. Transilvanyalıların ve
Prusyalıların eşlik eden istilaları ülkeyi tümden çöküşün eşiğine getirdi. Ancak
Polonya harika bir iyileşme yeteneği göstererek toparlandı. Ruslar durduruldu,
İsveçliler bir araya toplandılar ve Prusyalılar da satın alındı. Öyle ki
1658'de Hetman Czarnecki Jutland'da İsveç'e karşı sefer yapacak mali olanaklara
sahipti. Cumhuriyetin batı komşularının taleplerini yerine getiren Oliva
Antlaşması (1660) Vasa'nm kan davasına son verdi, Prusya'nın bağımsızlığını
onayladı ve daha güzel günler vaat etti.
Bundan sonra Cumhuriyete önemli sorunlarıyla uğraşmak için yeterli
alan verilmiş gibi gözüküyordu. 1660'ların yıllık seferlerinde Polonya süvarileri
düzenli bir şekilde Rusları kendi ülkelerine geri sürdüler. Sonra da zaten ortada
olan genel bir düzelmeyle birlikte, Kralın anayasa reformu programı soy-