Norman Davies - Avrupa Tarihi

"Avrupa" Kavramı Üzerine Farklı Görüşler
"Avrupa", kısmen modern bir fikirdir. On dördüncü yüzyıldan on sekizinci
yüzyıla kadar süren karmaşık entelektüel bir süreç içinde, eski "Hıristiyanlık",
"Hıristiyan âlemi" kavramının yerini almıştır. Ama belirleyici dönem, Din Savaşları
döneminin ardından gelen, 1700 öncesi ve sonrasındaki yirmi-otuz yıldır.
Bu eski kavram Aydınlanmanın (Bkz. Bölüm 111) ilk evresinde, bölünmüş
ulus topluluklarına ortak Hıristiyan kimliklerini anımsatan bir mahcubiyet
kaynağı olmuş ve Avrupa için daha tarafsız çağrışımlar yapan bir ad, bir tanını
ihtiyacı doğmuştur. Batı'da XIV. Louis'ye karşı verilen mücadele, o zamanki
ayrılıkların, bölünmelerin yatıştırılması için ortak hareket girişiminde bulunan
bir grup siyasetçi ve uluslararası hukuk uzmanına esin kaynağı olmuştur.
Bunlardan uzun süre hapiste kalmış olan, bir lngiliz-Hollandalı çiftin oğlu ve
Pennsylvania'nın kurucusu olan quaker William Penn (1644-1718), hem evrensel
hoşgörüyü hem de bir Avrupa Parlamentosu'nu aynı anda savunmakla
ayrıcalıklı bir yere sahiptir. Project d'une paix perpctuelle'in (1713) yazarı, muhalif
Fransız papaz Charles Castel de St. Pierre (1658-1743) ise, sürekli bir barışı
güvence altına almak için Avrupa güçlerine bir konferans çağrısında bulunmuştur.
Doğuda, Büyük Petro'nun yönetiminde Rus İmparatorluğunun
ortaya çıkması, uluslararası çerçevenin radikal bir biçimde yeniden düşünülmesini
gerektirmiştir. 1713 Utrecht Antlaşması, Respubltca Christiana, "Hıristiyan
devletler topluluğu" için çağrılar yapılan son büyük fırsatı olmuştur.
Bundan sonra, bir Avrupalının uyanıklığı Hıristiyan topluluğuna karşı üstünlük
kazanmıştır. Voltaire, l75L'de Avrupa'yı şöyle tanımlamaktadır:
"Birkaç ayrı devletten oluşan bir tür büyük cumhuriyet. Bunların bazıları monarşik,
bazıları karma yönetime tabi... Ama her birinin ötekiyle bağlantısı var. ibadet
biçimleri farklı olsa bile, hepsi de aynı dinsel temele dayanıyor. Hepsi de, dünyanın
başka yerlerinde bilinmeyen, aynı kamu hukukuna ve siyaset ilkelerine sahip..."
26
Yirmi yıl sonra Rousseau'nun görüşü ise şöyledir: "Artık Fransız, Alman, İspanyol,
hatLa İngiliz yok; sadece Avrupalılar var." Bir başka görüşe göre "Avrupa
düşüncesi" nihai olarak 1796'da, Edmund Burke "Hiçbir Avrupalı, Avrupa'nın
hiçbir yerinde tam anlamıyla sürgünde sayılamaz" 17 diye yazdığı zaman
gerçekleşmiştir. Buna rağmen, Avrupa toplumunun coğrafi, kültürel ve siyasi
parametreleri daima tartışmaya açık kalmıştır. William Blake 1794'te, "Avrupa:
Bir Kehanet" başlığıyla yayımladığı en anlaşılmaz şiirlerinden birini, cennetin
dışına doğru eğilmiş ve pergel tutan Tanrı resmi ile süslemiştir. 28
Avrupa'nın dış hatlarını büyük ölçüde, geniş bir kıyı şeridi belirler. Ama
kara sınırlarının çizilmesi daha uzun sürmüştür. Asya ve Avrupa'yı birbirinden
ayıran çizgi, antik dönemde yaşayanlar tarafından Çanakkale Boğazı ile
Don Nehri arasında saptanmıştır. Ortaçağda da böyle olmayı sürdürmüştür.