Norman Davies - Avrupa Tarihi

Uzun bir iktidar dönemi yaşamış olan belgesel tarih, yaklaşımın ayni derecede
en değerli ve en riskli yollarından biridir. Dikkatsiz uygulandığında,
yalanın iğrenç biçimlerine açıktır ve kaydedemedigi büyük geçmiş deneyim
alanları vardır. Bütün bunlara rağmen, tarihi belgelerin hâlâ bilginin en verimli
damarı olduğunu kimse inkâr edemez [HOSSBACH] [METRYKA] [SMO-
LENSK],
Cambridge tarih okulunun kurucusu Lord Acton, belgesel tarihin çok zararlı
bir etkisini önceden görmüştür: tarihçinin kanıtı yorumlamak yerine kanıt
toplamaya öncelik verme eğilimi... Acton bundan yaklaşık doksan yıl önce,
"Tarihçiden bağımsız tarih yapma eğilimi olan, yani belgeyi içindekinden çok
daha fazla önemseyen bir belge çağında yaşıyoruz" 22 diye yazmıştı.
Genel bir ifadeyle tarihçiler, cefakâr okuyucularının karşılaştıkları sorunlardan
çok kendi tartışmalarının üzerinde durmuşlardır. Bilimsel nesnellik peşinde
koşulması, başlangıçtaki düşsel uçuşları azaltmakta ve gerçeği düşten
ayırmakta çok işe yaramış, aynı zamanda tarihçilerin kendi keşiflerini aktarmakta
kullanabilecekleri araçları da azaltmıştır. Çünkü iyi tarihçinin sadece
olayları kurması ve kanıt toplamasına yetmez... Görevin diğer yarısı, okuyucunun
zihnine nüfuz etmek, her tarih tüketicisinin sahip olduğu çarpıtma algılayıcısıyla
savaşmaktır. Bu algılayıcılar sadece beş fiziksel duyuyu değil, dilbilim
terminolojisinden, coğrafi adlardan, siyasi kanaatler için simgesel kodlardan
başka, önceden kurulmuş bir entelektüel devreler kompleksini, sosyal gelenekleri,
duygusal eğilimleri, dinsel inançları, görsel belleği, geleneksel tarih bilgisini
de içerir. Her tarih tüketicisi, geçmiş hakkında kendine ulaşan bütün bilgilerin
içinde filtre edilmesi gereken geçmiş bir deneyimler deposuna sahiptir.
Bu nedenle, etkin tarihçilerin bilgilerini aktarmaya olduğu kadar toplayıp
biçimlendirmeye de dikkat etmeleri gerekir. Çalışmalarının bu bölümünde şairler,
yazarlar, sanatçılarla aynı zihin uğraşısını paylaşmalıdırlar. Geçmişle ilgili
izlenimlerimizin biçimlendirilmesi ve aktarılmasına yardım eden herkesin;
tarihçilerin, müzikologların, müzecilerin, arşivcilerin, çizerlerin, haritacıların,
anı defteri tutanların, biyografi yazanların, ses kayıtçılarının, film yapımcılarının,
iarihi roman yazanların, hatta "şişelenmiş ortaçağ havası" satanların çalışmalarından
gözlerini ayırmamalıdırlar. Her aşamada anahtar nitelik, ilk kez
Vico tarafından tanımlandığı üzere, "yaratıcı tarih düş gücü"dür. Bu olmadan,
tarihçinin çalışması ölü bir mektup, yayımlanmamış bir mesaj olarak kalır
[PRADO] [SONATAJ [SOVKINOl
Içzinde bulunduğunuz bu sözümona bilimsel çağda, tarihçilik mesleğinin düş
gücüne dayalı yanı, kuşkusuz zayıflatılmış, irtifa kaybetmiştir. Okunması olanaksız
akademik çalışmaların ve sindirilmeyen araştırma verilerinin değeri
abartılmaktadır, Thomas Cariyle gibi düş gücü yüksek tarihçiler, şairane kural
tanımazlıktaki aşırılıklarından dolayı sadece eleştirilmemişler, unutulmuşlardır
da. Yine de Carlyle'ın tarihle şiir arasındaki ilişki üzerine görüşleri en azından
dikkate değerdir. 25 Carlyle'ın zaman zaman başaramadığı denetim ve doğrulama
önemlidir. Ama "doğru anlatmak" da önemlidir. Bütün tarihçiler,
öykülerini inandırarak anlatmak zorundadır; yoksa bir kenara itilirler.