Norman Davies - Avrupa Tarihi

sıyla başa çıkamadı. Din Savaşlarından sonra, "Sevgili Aklın Işığı"nnı kullanılmasının
doğal ve gerekli bir panzehir olduğu düşünülebilir. Nitekim Aydınlanmanın
bütün gücü, sadece süregelen bağnazlıkların yüzeyini süpürüp geçmiştir.
Benzer sorunlar siyasi tarihçilerin aynı dönem için kullandıkları "Mutlakıyet
Çağı" sıfatını da kuşatmıştır. Zamanın birçok Avrupalı hükümdarının
ya mutlak bir güce sahip olduğu ya da en azından bunun için çabaladığı kolaylıkla
düşünülebilir. Ama, durum böyle değildi. Mutlakıyet çağı Avrupalıları,
tıpkı türdeş rasyonalistler olmadıkları gibi, türdeş mutlakıyetçiler de olmamışlardır.
Vestfalya Barışı ve Fransız Devrimi arasındaki birbuçıık yüzyıl esnasında, Avrupa
haritası çok az kökten değişiklik geçirmiştir. Dönemin her savaşı bir
miktar toprak alışverişiyle sonuçlandı. Özellikle (Jırecht Antlaşması (1713)
bir karışıklığa neden oldu; Polonya-Liıvanya'nın ilk paylaşımıysa (1773) bir
depremin başlangıcını haber vermekteydi, Britanya Adalarının birleşmesi
(1707) önemli bir yeni gücün ortaya çıktığını kanıtlamaktaydı. Ancak harita
üzerindeki ana blokların çoğu aslında değişmeden kalmıştı. Fransa'nın Ren'e
yönelmesi sadece kısmen başarılı oldu; Prusya kısmen daha az kazançla yetinmek
zorunda kaldı. Osmanlıların son büyük akını kontrol altına alındı ve geri
çevrildi. Sadece Rusya çarpıcı şekilde büyümeye devam ediyordu. Avrupa'nın
hasta adamlarından hiçbiri gerçeklen yok olma safhasına ulaşmadı: ispanya,
Kutsal Roma İmparatorluğu, İsveç ve Polonya-Litvanya, hepsi de hastaydı, fakat
hepsi de hayatta kaldı.
Siyasa) sistemler çoğu ders kitabında yazılandan çok daha fazla çeşitlilik
göstermekteydi (Bkz. Ek. 111). Bu "Mutlakıyet Çagı"nda mutlakıyetçi devletler
gerçekte bir azınlık oluşturmaktaydılar. Yelpazenin bir ucundaki tamamen
ademi merkeziyetçi, anayasal ve cumhuriyetçi isviçre konfederasyonundan,
diğer ucundaki Rusya, Osmanlı İmparatorluğu ve Papalık Devletindeki aşırı
otokrasilere varıncaya kadar, siyasal sistemlerde büyük bir çeşitlilik söz konusuydu.
Avrupa'daki cumhuriyetler, Venedik, Polonya-Litvanya ve Birleşik Eyaletlerce;
anayasal monarşiler değişik zamanlarda İngiltere, lskoçya ve İsveç,
mutlakıyetçi monarşiler de Fransa, İspanya ve Avusturya tarafından temsil
edilmiştir. Kutsal Roma İmparatorluğu hem seçim hem de miras yoluyla başa
geçen krallarıyla, cumhuriyetler ve anayasal monarşiler arasında bir yerde bulunmaktaydı,
otoriter bir geleneğe uygun olarak anayasal yapıları uygulayan
Prusya ise, anayasaya dayalı bir sistem ve mutlakıyet arasında bir yere düşmekteydi.
Genç Pitt'in bir keresinde hiddet içinde "sivrisinek yığını" diye nitelediği
yüzlerce küçük devletten oluşan Avrupa'nın Klemstafliera'ı içinde bile
büyük çeşitlilik bulunabilmekteydi. Dubrovnik, Cenevre ve Cenova gibi minyatür
kent devletleri vardı; Courland gibi minyatür prenslikler, Avignon gibi
kilise devletleri ve Andorra gibi benzeri görülmemiş melezler mevcuttu.