Norman Davies - Avrupa Tarihi

Divısa el indivisa. ßnliinmns vi: ßtifun leşim.s Avrupa, 1945-1991 1 175
vel'in çevresindeki bir grup yalnız muhalif kendilerini "Madde 77" (insan hakları
beyannamesi) olarak adlandırmalarından önce on yıl geçti.
Kompartımanlara ayrılmak Sovyet bloğunun sonraki aşamalarındaki merkezi
bir özelliğidir. Devam eden sosyalist enternasyonalizme sahte bağımlılığına
rağmen blok bir düzine kusursuz kompartımana bölünmüştü. Ulusal komünizm,
Moskova'ya sıkıca bağlı iken, etkin bir biçimde diğerlerinden
yalıtılmış her bir ülkenin koşullarını yüreklendiriyordu. Polonya'yı Litvanya
veya Ukrayna'dan ya da 1968'den sonra Çekoslovakya'dan ayıran kordon Demir
Perdenin kendisi gibi bölen ayrı bir parçaydı. Tafarnicy'nin tutuklanması
(Tatra Dağlarının karlı sırtları üzerine sırt çantasında yasaklanmış yazınla dolaşan
bir grup atletik muhalif) devlet işlerini iyi örnekliyordu. Doğu Avrupalılar
yakın komşularına göre Avrupa ve Amerikan yaşamına daha aşinaydılar.
Polonya Halk Cumhuriyeti görülmedik birtakım mizaç sergiledi. Büyük
Britanya'dan daha büyük ordusuyla Sovyet uydularının en büyüğüydü. Hem
yapı olarak hem de psikolojik olarak en az Sovyetleştirilmişiydi. Polonya köylüsü
başarılı bir şekilde kolektifleşmeye direndi; Polonya aydınları büyük ölçüde
Marksizırıden uzak durdu. Ulusal Birlik Cephesinin sözde çoğulculuğu
sınırlı bir Parti dışı siyasete izin veriyordu. Daha da önemlisi, zorlu Başpiskoposu
Stefan Kardinal Wyszynsky (1901-1981) idaresi altındaki Roma Katolik
Kilisesi hiçbir yerde asla siyasal denetime tabi olmadı. Aralık 1956 anlaşmasıyla
Kilise yönelimine parti kurallarının hiç de öyle açıkça yıkamadığı tam bir
özerklik verildi. Parıi sosyologlarının hesabı galiba, Polonya'yı hızlı bir şekilde
sanayi gücüne dönüştüren modernleşmenin, dini hızla ortadan kaldıracağı yönündeydi.
Gerçckıeyse yeni işçi sınıfının bağlılığını kazanan kilise partinin etkinliğini
yavaşça siliyordü.
Polonya'nın muhalefet ve normalleşme devresi çeyrek yüzyılını işgal etti.
Gomıılka lıızla ulusal kahramanlıktan huysuz yaşlı bir patronluğa geçti.
1960'ların ortasında Marksist aydınları, Mart 1968'de öğrencileri ve 1970'te
Baltık Limanlarındaki kanlı işçi gösterilerini bastırdı. 1968'de parti kadrolarındaki
Yahudileri hedeTalan bir girişim gücü oluşturan parıi içindeki bir uç milliyetçi
meydan okumayı, hemen hemen Polonya içlerinde arta kalan Yahudilerin
sürülmesini provoke ederek bir genel ve utanç verici "anti-Siyonist
kampanyaya" dönüştürdü. 1970'te Edward Gierek'in on yıllık iktidarı aşırı Balı
borçlarıyla finanse edilen bir "higos komünizm" stratejisi benimsedi. Kısa
bir başarı süresi, yenilenmiş bir sertliği, kitle gösterilerini ve İşçi Savunma Komitesinde
(KOR) pekişen aydın ve işçi, "dayanışma"nın müjdecisi, muhalefetini
ötıceledi. Haziran 1977'de Polonyalı bir Papanın ziyareti değişime gebe manevi
bir ortam hazırladı. Dayanışma sendikası 1980 Ağustosunda Gdansk'taki
Lenin tersanelerindeki kararlı bir grup göstericiden meydana geldi. "Kurt biletinde
tanınmamış işsiz bir elektrikçi yazan Lech Walesa'nin öncülüğündeydi.
Hareket milyonların katılımıyla güçlenmiş ulus çapında toplumsal bir protestoya
dönüştü. Şiddeti dışlayan bir hareket olduğu için komünistlerle çatışmadı
ve açıkça kendisini onların dışında örgüıledi. Gösteri düzenlemek ve tiye kaydetmek
için resmi bir hak kazandı. Sovyet bloğundaki lek bağımsız örgütlen-