Norman Davies - Avrupa Tarihi

virmeye yarayan Almanya idi. Yüzyılın kurbanları ve kaybedenleri, uyum sağlayamayan
veya rekabet edemeyen tüm halk veya halklardan oluşuyordu: Çiftçiler,
dokumacılar, kentli yoksullar; sömürge halkları; irlandalılar, Sicilyalılar
ve milyonlar halinde göç etmek zorunda bırakılan Polonyalılar; Doğunun üç
imparatorluğu -Osmanlı, Avusturya-Macaristan, Rusya-, Yüzyıl, Fransa'daki
devrimden sonraki dönemde başlamış ve diğer bir devrimin, Rus devriminin
öncesinde bitmişti. Tüm Avrupa'nın sözde hakimi olan ve gücün metresi olduğunu
iddia eden Napoleon'la başlamıştı. "Komünizm, Sovyet Gücü, artı tüm
ülkeye elektrik götürülmesidir" iddiasında bulunan Lenin ile bitmişti.
Ebette, on dokuzuncu yüzyılın güç deneyiminin yirminci yüzyılınkinden
daha az olduğu iddia edilebilir. Sonuçla, buhar ve elektriğin potansiyeli nükleer
fisyonunkiyle karşılaştırılamaz. Bir trenin muhteşem hızı, uçakların veya kıtalar
arası roketlerin hızıyla rekabet edemez. Her ne kadar büyük olsa da, emperyalizm
ve sömürgeciliğin ezicilik kapasitesi; faşizm ve komünizmin totaliter
Oranlığına çok zor benzetilebilir. Ancak sorun, on dokuzuncu yüzyıl insanı
için gücün mucize ve umut kaynağı; yirminci yüzyıl insanı içinse kuşku kaynağı
olmasıydı. Sanayi Devrimini Çevrecilikten ayıran ara devrede davranışlar
dönüşüm geçirdi. 1805'te keşfedildiğinde elektriğin yararlarından kuşku duyulmuyordu;
nükleer gücün yararları ateşli tartışmaları kışkırttı. Sanayileşme
veya sömürgecilik bir zamanlar ilgili herkes için büyük bir adım olarak görülüyordu.
Artık en iyi olasılıkla, karışık nimetler getirdikleri düşünülebilir.
Güç ve hız psikolojisi her lürlü kabulün ötesinde değişti. 1828'de, dünyanın
ilk yolcu treni Liverpool ve Manchesier arasında işlerken, üst düzey bir
İngiliz siyasetçiye saatte yirmi dört mil hızla yol alan Rocket adlı tren çarptı ve
ölümüne neden oldu; uyarılara rağmen uygulamaları anlayamamıştı. 1898'de,
İngiltere'de ilk kez toplu taşıma araçlarına topluma açık yollarda izin verildiği
zamanlarda yalnızca saatte dört mil hız kısıtı konulmuştu, böylece önde kırmızı
bayraklı biri rahatlıkla gidebilirdi. Bugünlerde Alman otobanlarında saatte
yüz mil hızla, Fransız TGV'sinde saatle iki yüz kırk mil hızla ve Çoncoıde'da
saatte bin mil hızla seyahat eden milyonlar hiçbir şeye dikkat etmiyorlar.
Çünkü on dokuzuncu yüzyılın güç ve hızı aşina hale getirildi; aşinalık da aldırmazlığı
besledi.
Doğal olarak, çoğu Avrupalı ellerine verilen gücün ne kadar büyük olduğunun
farkında değildi. Aceleci ve hırslı olanlar onu sonuna dek sömürmeye
baktılar, akıllılarsa onu temkinli kullanmaya. Yüzyıl başında lider olan İngilizlerin
Kıta meselelerine kurnazca girmekten başka pek fazla tercihleri yoktu.
Dönemin en güçlü sanayi ve askeri biriminin yaratıcısı olan Otto von Bismarck
da böyle yaptı. Demir Şansölye Almanya'yı büyük bir güce çevirdi, ama
evrensel bir tehdite değil. "Demir ve kan" (1849) veya "kan ve demir" hakkındaki
en iyi bilinen sözleri savaş hakkında değil, bütçe ve toplumsal olaylar
hakkında söylenmiştir. Yüzyılın en büyük devlet adamı olarak, devlet adamlığının
bile sınırlarını kavramıştı; "olayların akışını kontrol etmek değil, yalnızca
zaman zaman tersine çevirmek" istiyordu. Goethe'nin epigramlarındaıı biri
"in der Beschrânhung zeigt sich erst der Meisler" der (Hükmeden ölçülülük mu-